ریاست ایران بر «جی ای سی اف»؛ منطقی و بدون شعار

دالغا خاتین اوغلو، مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند/

کشورهای عضو مجمع کشورهای صادرکننده گاز، محمدحسین عادلی نامزد ایران را برای یک دوره دو ساله به ریاست پست دبیرکلی مجمع انتخاب کردند.

ايران از سال 2001 ايده تاسيس "کارتل گازی" يا آنچه که بعضا "اوپک گازی" عنوان می کرد را با کشورهای توليد کننده عمده گاز در منطقه در ميان نهاد و تا سال 2009 ميزبان کنفرانس ها و اجلاس هايی برای راه اندازی اين کارتل شد.

تقسيم بازار، تعيين حجم توليد و قيمت کالا، تضعيف و از بين بردن رقابت و تسلط بر بازار يک کالای خاص از جمله ويژگی هايی است که موجوديت يک کارتل را تعريف میکنند و نمونه بارز آن کارتل "اوپک" است.

تعریف یک کارتل برای بازار گاز، هرگز نمی توانست عملی شود و شعارهای افراطی درباره تشکیل کارتل گازی در راستای استفاده ابزاری از آن توسط کشورهای صادرکننده گاز، هرگز مورد عنایت کشورهایی مانند روسیه و قطر نیست.

کشورهای صادرکننده گاز 21 اکتبر سال 2009، با تغییر نام پیشنهادی ایران، یعنی "کارتل گازی" به "مجمع کشورهای صادر کننده گاز" و اهدافی که دولت احمدی نژاد برای آن تعریف می کرد، نهایتا این مجمع را تشکیل و مقر دبيرخانه این نهاد تازه تاسيس يافته در قطر مستقر شد. همزمان دبير کلی ادواری آن به مدت دو سال به لئونيد بوخانوفسکی، معاون شرکت ترانس استروی روسيه، واگذار شد که البته وی به رغم انتخاب دو ساله، پست خود را برای چهار سال حفظ کرد.

وزيران مجمع کشورهای صادرکننده گاز "جی ای سی اف" طی نشستی در مالابوی گينه استوايی در نوامبر سال گذشته، ايران را به عنوان رييس دوره ای نشست وزرای اين مجمع برای سال 2013 انتخاب کردند. قبل از ایران، روسیه رئیس دوره ای "جی ای سی اف" بود.

منطقی و بدون شعار

اگرچه ایران، بعنوان بزرگترین دارنده ذخایر گازی جهان وزنه بسیار مهم و استراتژیک در آینده بازار گاز جهان دارد، اما شعارهای افراطی دوران احمدی نژاد که بیشتر در راستای استفاده ابزاری از اهرم گاز برای سیاسی کردن بازار انرژی و دستاویزی برای فشار بر کشورهای غربی بود، سخنان حسن روحانی رئیس جمهوری کنونی ایران در اجلاس تهران نشان می دهد که این کشور نگرشی کاملا منطبق بر واقعیات دارد.

مقامات دولت قبلی حتی بعد از نامگذاری رسمی مجمع کشورهای صادرکننده گاز، باز هم از اصطلاح "اوپک گازی" استفاده می کردند.

احمدی نژاد در دومین اجلاس سران " جی ای سی اف" که اول ژوئیه در روسیه برگزار شد، با اشاره به لزوم "تنظیم شرایط و نوع تولید و کنترل بازار کالا" چهار پیشنهاد برای تصویب این مجمع داد، از جمله "قیمت گذاری انواع و اشکال مختلف گاز" و گفت که "عادلانه نیست که خریداران انرژی بیش از صاحبان اصلی آن سود ببرند".

اما آقای روحانی در جمع وزرای نفت کشورهای عضو اظهار امیدواری کرد که "ایران در دوران دبیرکلی خود، برای هماهنگی بیشتر سیاست ها و اهدافی که این مجمع به دنبال آن است، نقش تأثیرگذاری داشته باشد". اهدافی که دقیقا مطابق با اهداف دیگر کشورهای عضو است، یعنی هماهنگی میان اعضا و استفاده از تجارب همدیگر.

وی همچنین گفت که "بی تردید در همه کشورهای صادرکننده گاز، هم منافع مشترک و هم رقابت وجود دارد"، که نشان می دهد ایران واقعیت بازارهای جهانی گاز را نیز به خوبی مد نظر دارد.

وزنه و اهداف "جی ای سی اف"

هم کنون ایران، روسیه، قطر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، الجزایر، نیجریه، عمان، "ترینیداد و توباگو"، ونزوئلا و امارات متحده عربی عضو این مجمع هستند، عراق، قزاقستان، نروژ و هلند نیز عضو ناظر هستند.

کشورهای عضو دو سوم کل ذخایر جهانی گاز را در اختیار دارند.

ذخایر گازی کشورهای عضو "جی ای سی اف" بر اساس گزارش سالانه شرکت بریتیش پترولیوم برای سال 2012:

* بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا

کل ذخایر گازی جهان در سال 2012 حدود 187.3 تریلیون متر مکعب، کل تولید و مصرف گاز در جهان نیز به ترتیب 3363.9 و 3314.4 میلیارد مترمکعب بوده است.

با نگاهی به آمار بی پی، کشورهای عضو این مجمع تولید یک سوم گاز در جهان را نیز در اختیار دارند، اگرچه مازاد مصرف داخلی این کشورها کم است. برای نمونه ایران بعنوان بزرگترین دارنده ذخایر گازی، عملا تا مارس 2015 گازی برای صادرات نخواهد داشت، اما وضعیت صادرات روسیه و قطر چشمگیر است.

در سایت رسمی این مجمع هدف از تشکیل آن بدین صورت اعلام شده است که هدف این مجمع حمایت از حق ماکلیت اعضا بر منابع گاز طبیعی خود، توانایی اعضا برای توسعه مستقل طرحها، مدیریت پایدار و کارآمد زیست محیطی برای استخراج منابع گازی در خدمت منافع ملی کشورها است.

درباره تلاش قبلی ایران برای استفاده از این مجمع در راستای ایجاد کارتلی برای کنترل بازار و قیمت گاز، اولا قیمت گاز برخلاف نفت، بیشتر بر پایه قراردادهای بلند مدت بالای 20 سال، انتقال از طریق خطوط لوله به بازارهای محلی و بر اساس قیمت نفت و محصولات نفتی تنظیم می شود و قیمت ثابتی ندارد.

تنها گازی که بیشتر شبیه به نفت از لحاظ شکل، انتقال و بازاریابی لحظه ای است، گاز مایع است. فقط قطر، روسیه و الجزیره در سال گذشته به ترتیب 105.4 میلیارد، 14.8 میلیارد و 15.3 میلیارد متر مکعب صادرات گاز مایع داشته اند. در حالی که کل صادرات گاز مایع دنیا در سال گذشته 328 میلیارد متر مکعب بود.

هم اکنون کمتر از یک سوم گاز صادراتی در جهان از طریق گاز مایع انجام می شود، به عبارتی عمده صادرات گاز بیشتر از طریق خطوط لوله به بازارهای محلی است و بر اساس شرایط بازار، قیمتها نیز فرق می کند. برای نمونه ترکیه گاز ایران را به مراتب گرانتر از روسیه خریداری می کند.

حتی قیمت گاز مایع (ال ان جی) نیز ثابت نیست و برای نمونه قیمت گاز مایع حوزه پاسیفیک با حوزه ژاپن متفاوت است.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency