چشم‌انداز افتتاح خط لوله دامغان- ساری

دالغا خاتین اوغلو/

ایران در روز سه‌شنبه، دهم مرداد، خط لوله ۱۷۰‌کیلومتری دامغان - ساری را افتتاح کرد.

ظرفیت اسمی این خط لوله کمی بیشتر از ۱۴‌ میلیارد مترمکعب در سال عنوان شده است؛ اما برای رسیدن به این ظرفیت نیاز به نصب ایستگاه‌های تقویت فشار در مسیرهای مختلف از پارس جنوبی تا شرق تهران (خط لوله دوم سراسری) و از آنجا تا دامغان (خط لوله شمال، شمال شرق) و نهایتا مسیر دامغان- ساری است. البته در مسیر شرق تهران- دامغان هم‌اکنون کمپرسورهایی در حال نصب است؛ اما در کوتاه‌مدت نیاز به ایستگاه‌های تقویت فشار بیشتر و در بلندمدت نیاز به خط لوله سراسری جدید وجود دارد تا مناطق شمال و شمال شرق ایران از نعمت گاز برخورداری کامل داشته باشند. فعلا ایران با افتتاح خط لوله دامغان- ساری، گامی بزرگ در راستای تأمین گاز مناطق شمال شرق بدون اتکا به واردات گاز ترکمنستان برداشته است. ترکمنستان از ژانویه سال جاری (زمستان سال گذشته) صادرات گاز به ایران را متوقف کرد. این کشور در سال ۹۴ حدود ۹‌ میلیارد مترمکعب گاز و در سال گذشته حدود شش میلیارد مترمکعب گاز تحویل ایران داد؛ اما بدهی معوق ایران از اواخر دهه گذشته و دوران تحریم‌ها که ترکمنستان رقم آن را ١,٨‌ میلیارد دلار عنوان کرده است (این رقم مورد قبول ایران نیست) باعث شد که دولت عشق‌آباد اقدام به قطع تحویل گاز کند که برای هر دو کشور زیان داشت.
برای ترکمنستان از این نظر زیان داشت که روسیه دو سالی است که خرید گاز از این کشور را متوقف کرده و چین فعلا تنها مشتری گازی ترکمنستان است که سالانه کمتر از ۳۰‌ میلیارد مترمکعب گاز از این کشور وارد می‌کند؛ اما بخش اعظم این گاز در حقیقت یا سهم شرکت‌های چینی از گاز تولیدی ترکمنستان است که به‌ خاطر عقد قراردادهای مشارکت در تولید مالک آن هستند یا اینکه به‌ خاطر وام‌های کلانی که این کشور از چین دریافت کرده، بخشی از مبلغ گاز صادراتی از بدهی‌ها‌ی دولت عشق‌آباد کسر می‌شود. به یاد داشته باشیم که ترکمنستان نفت چندانی برای صادرات ندارد و تقریبا کل امید کشور به درآمدهای گازی است. قطع صادرات گاز برای ایران نیز زیان‌بار بود؛ چراکه اولا انتقال گاز از پارس جنوبی تا مناطق شمال شرق هزینه‌ها‌ی زیادی دارد و همچنین راه برای همکاری‌های بیشتر گازی با ترکمنستان بسته شد. ایران با دریافت گاز ترکمنستان در شمال و صادرات گاز خود به همسایه‌ها‌ی جنوبی سود بیشتری می‌برد. البته همکاری‌های گازی دو کشور به‌ طور کامل قطع نشده است و فعلا ایران گاز ترکمنستان را به میزان محدودی دریافت و به همان میزان گاز به جمهوری آذربایجان تحویل می‌دهد که احتمالا در یکی، دو سال آینده این عملیات ادامه یابد.
تضمین طولانی‌مدت تأمین گاز شمال شرق
در منطقه شمال شرق ایران چند میدان گازی وجود دارد که سهم میدان خانگیران از تولید این منطقه بیش از ۹۵ درصد است. این میدان سالانه ۱۴‌ میلیارد مترمکعب تولید گاز دارد که در پالایشگاه شهید ها‌شمی‌نژاد در همین منطقه فراوری شده و مصرف می‌شود؛ اما نیاز این منطقه به گاز حدود ۲۶‌ میلیارد مترمکعب است. ایران با توسل به خطوط سراسری موجود در میان‌مدت می‌تواند این منطقه را اداره کند؛ اما در بلندمدت باید خط لوله سراسری جدیدی ساخته شود یا این منطقه دوباره کاوش شده و میادین جدید گازی کشف شده و توسعه یابد. به یاد داشته باشیم که میدان خانگیران با ۶۴۰‌ میلیارد مترمکعب ذخایر برداشتی، تاکنون حدود ۳۵۰‌ میلیارد مترمکعب تولید گاز داشته و عملا وارد نیمه دوم عمر خود شده است. میادین کوچک دیگر مانند گنبدلی و ... نیز عمر خود را کرده‌اند و تولید آنها بسیار اندک است؛ بنابراین باید به فکر ذخایر جدید در این منطقه بود. ایران همچنین باید ساخت خط لوله یازدهم سراسری را در سال‌های پیش‌رو آغاز کند. این خط لوله سال‌هاست که برای انتقال سالانه ۴۰‌ میلیارد مترمکعب گاز پارس جنوبی به مناطق شمال و شمال شرق طراحی شده؛ اما توسعه نیافته است. نصب ایستگاه‌های تقویت فشار تا میزانی می‌تواند ظرفیت انتقال گاز را افزایش دهد؛ اما برای مقادیر بالاتر باید خطوط مادر جدیدی ساخته شود. ایران همچنین چندین پروژه ذخیره گاز در انبارهای طبیعی زیرزمینی به ارزش ٣,٥ میلیارد دلار دارد که باید هرچه سریع‌تر این پروژه‌ها‌ توسعه یابند؛ چراکه مصرف گاز ایران در ماه‌های گرم سال کمتر از زمستان است و گاز اضافی را می‌توان در این انبارها ذخیره کرد و در زمستان دوباره استخراج کرده و بعد از پالایش به شبکه گاز تزریق کرد. فعلا ایران در فصول گرم کمی بیش از دو‌ میلیارد مترمکعب سالانه ذخیره کرده و در زمستان استفاده می‌کند؛ اما این رقم با افتتاح انبارهای زیرزمینی که تقریبا همه آنها در مناطق شمال و شمال شرق قرار دارند، می‌تواند پنج، شش برابر افزایش یابد. آمارهای سال گذشته وزارت نیرو نشان می‌دهد که در سال گذشته حدود ۱۱‌ میلیارد لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌های ایران استفاده شده که ۶۰ درصد آن تنها در سه‌ماهه زمستان مصرف شده است. ایران با تأمین گاز نیروگاه‌ها در زمستان می‌تواند این سوخت‌ها را به چندین برابر قیمت گاز صادر کند و آلودگی هوای کمتری هم دامنگیر مردم می‌شود.

*** مقاله اختصاصی دالغا خاتین اوغلو کارشناس نشریه تخصصی اروپایی Natural Gas World و مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند برای روزنامه شرق

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency