صنعت برق یک‌سوم گاز ایران را می‌بلعد

دالغا خاتین‌اوغلو

اخیرا تحلیل‌های زیادی پیرامون نحوه سرمایه‌گذاری منابع حاصل از آزاد‌سازی بیش از صد ‌میلیارد دلار دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در خارج و همچنین جذب سرمایه‌های خارجی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران منتشر می‌شود، اما دراین‌میان توجه چندانی به وضعیت صنعت برق ایران نمی‌شود؛ حوزه‌ای که یک‌سوم کل گاز تولیدی کشور را می‌بلعد و به غیر از آن، سالانه بیش از ۲۰‌ میلیارد لیتر سوخت مایع نیز استفاده می‌کند.
به غیر از اینکه این حوزه، عامل ۴۰‌ درصد از آلودگی هوای ایران است، بازدهی بسیار اندک نیروگاه‌ها و هدررفتن بخش چشمگیری از تولید برق کشور در فرایند نقل‌وانتقال، از دیگر مشکلات این بخش است که حتی تبدیل گاز به برق و صادرات آن را برای ایران غیراقتصادی کرده است.
اخیرا رکورد مصرف برق ایران دوباره شکسته شد و مصرف، نزدیک به ۵۰‌ هزار مگاوات برق رسید؛ سقفی که از طرف مسئولان به‌عنوان خط قرمز تعریف شده و فرارفتن از این حد مصرف، به معنی اجرای خاموشی‌ها در کشور است. براساس گزارش رسمی وزارت نیروی ایران، سال گذشته نزدیک به سه ‌هزار مگاوات به تولید برق کشور افزوده شد و برای سال جاری نیز دوهزارو ٥٠٠ مگاوات افزوده خواهد شد تا ظرفیت تولید برق کشور به بیش از ۷۳‌ هزار مگاوات برسد، اما در عمل تولید واقعی برق کشور هم‌اکنون ۵۸‌ هزار مگاوات است.
ایران در سه‌ماهه اول سال صادرات برق خود را ۲۵‌ درصد کاهش و واردات برق را ۱۶‌ درصد افزایش داد. بیش از ۸۲‌ درصد برق ایران در نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود. بازدهی این نیروگاه‌ها بنا بر گزارش وزارت نیرو، به‌طور متوسط ۳۷‌ درصد است که رقم بسیار نازلی است. در سال‌های گذشته ایران تلاش کرده نیروگاه‌های گازی و بخاری خود با بازدهی ۳۰‌ درصدی و سهمی ۵۷‌ درصدی در کل تولید برق کشور را به نیروگاه‌های چرخه ترکیبی تبدیل کند تا بازدهی آنها به حدود ۴۵‌ درصد برسد، اما تاکنون تنها موفق شده است سهم نیروگاه‌های چرخه ترکیبی در تولید برق کشور را به ۲۵‌ درصد برساند. از طرفی به خاطر کهنگی و فرسودگی تجهیزات، ۱۴ تا ۱۸‌درصد از برق تولیدی کشور در فرایند نقل‌وانتقال به هدر می‌رود که رقم بسیار بالایی است. مجموعه این شرایط باعث شده است برخی نمایندگان مجلس و حتی مقامات دولتی نسبت به صرفه اقتصادی صادرات برق اعتراض کنند، چراکه درآمد خام‌فروشی گاز حتی بیشتر از تبدیل گاز به برق و صادرات آن است.
این در حالی است که ایران در صد روز اول سال بیش از ۱۷‌ میلیارد مترمکعب گاز، همچنین یک‌میلیاردو ۶۲۷‌ میلیون لیتر گازوئیل و نفت کوره برای تولید برق مصرف کرده است.
در سال‌های گذشته به‌خاطر کمبود گاز، ایران بیش از ۴۰‌ درصد سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها را از طریق نفت کوره و گازوئیل تأمین می‌کرد که به غیر از افزایش هزینه سوخت، باعث تولید بیش از ۲۲۰‌ میلیون تن آلاینده‌های هوا در کشور شده بود. این میزان برابر با ۴۴‌ درصد از کل تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران است. بنا بر گزارش بانک جهانی، ایران از لحاظ تولید دی‌اکسیدکربن هفتمین مقام را در جهان دارد و براساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، میزان زیان‌های ناشی از آلودگی هوا در ایران سالانه حدود ۱۶‌ میلیارد دلار است.
ایران سال گذشته با افزایش چشمگیری، گازدهی به نیروگاه‌ها را از ۳۶‌ میلیارد مترمکعب به حدود ۵۰‌ میلیارد مترمکعب رساند و باعث صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های مایع در این بخش شد. برای سال جاری نیز در نظر گرفته شده است این رقم به ۵۷‌ میلیارد مترمکعب برسد، اما هنوز سالانه ۱۳‌میلیارد مترمکعب گاز اضافی لازم است که مصرف سوخت‌های مایع در حوزه تولید برق کشور متوقف شود و با توجه به رشد تولید برق، سالانه باید میزان گازدهی به نیروگاه‌ها افزایش یابد.
براساس ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، شدت مصرف انرژی (میزان واحدی از انرژی مصرف‌شده تقسیم بر واحدی از تولید ناخالص داخلی) در ایران دو برابر متوسط جهانی است. با توجه به سهم چشمگیر نیروگاه‌ها در مصرف انرژی‌های اولیه در ایران، باید هرچه سریع‌تر راهی برای افزایش بازدهی نیروگاه‌ها و کاهش هدردهی شبکه برق یافت شود.
نصرت‌الله سیفی، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت ایران، ۱۴ تیر در گفت‌وگو با خبرگزاری شانا با اشاره به اینکه «تمام طرح‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت نیازمند فناوری هستند»، اظهار کرد: «کاهش ٥٠‌ درصدی شدت انرژی نیازمند ٢٠٠‌ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است».
به‌گفته وی، در صورت عدم توجه به مصرف انرژی، شرایطی که هم‌اکنون در مورد آب به‌وجود آمده، برای مخازن نفت و گاز نیز اتفاق می‌افتد و با این روند، تا هشت سال آینده واردکننده انرژی خواهیم شد.

*** این مقاله به قلم دالغا خاتین اوغلو، کارشناس انرژی و مدیر اخبار ایران در بخش انگلیسی خبرگزاری ترند بصورت اختصاصی برای روزنامه شرق نوشته شده است.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency