معرفی شبکه انرژی خزر

27 ژوئن 2016, 12:37 (GMT+04:00)

در همین رابطه:

مقاله اختصاصی کریس کوک، رئیس سابق بورس بین المللی نفت لندن، مدیر شرکت پترواسکاتلند و محقق ارشد دانشگاه UCL برای خبرگزاری ترند

معرفی و راه اندازی طرح ابتکاری شبکه انرژی خزر درروز دوشنبه 31 خردادماه 1395 (20 ژوئن 2016) در موسسه پژوهش درمدیریت و برنامه ریزی انرژی وابسته به دانشگاه تهران با اهمیت توصیف شده است و نباید نادیده گرفته شود.

توافق برای معرفی و راه اندازی مطالعه طرح مذکور را دکتر حسین ایرانمنش به نمایندگی از سوی موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی انرژی - دانشگاه تهران بعنوان بخش عمومی (دولتی) و آکادمیک ، پرفسور دکتر حسین میر محمد صادقی رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی اتاق بازرگانی ، صنایع ، معادن و کشاورزی ایران بعنوان بخش خصوصی و من بعنوان نماینده شرکت پترواسکاتلند از سوی یک کنسرسیوم از متخصصان خدمات انرژی امضاء کردیم.

نظریه مرتبط با این طرح نخستین بار در نشستی که سازمان ملل و منشور انرژی (ECT) در عشق آباد در ماه دسامبر 2014 برگزار کرد و هدف اصلی از برگزاری آن بهبودتامین امنیت انرژی اتحادیه اروپا از حوزه دریای خزر به منظور گسترش کریدور جنوبی به شرق اروپا بود مطرح شد.

در نشست مذکور عزیزالله رمضانی عضو هئیت مدیره و مدیرامور بین الملل شرکت ملی گاز ایران در سخنرانی اش به این نکته اشاره کرد که بهتر است ترکمنستان با تاسیس نیروگاه گازی با راندمان بالای 60 درصد گاز طبیعی اش را به برق تبدیل و از طریق شبکه کابلی برق مستقیم با ولتاژ بالا(HVDC) صادر کند که در مقام مقایسه با صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله با صرفه تر می باشد.

** شبکه انرژی خزر

اگرچه من در آن سخنرانی پیشنهاد اتصال سه گانه شبکه های برق قزاقستان، آذربایجان، و ترکمنستان را دادم ، اما واقعیت انی است که برق انتقالی از طریق این شبکه در ابتدا برق تولیدی در نیروگاه های گازی خواهد بود و سپس برق تولیدی از طریق انرژی های جایگزین فسیلی نظیر انرژی خورشیدی و بادی هم به این شبکه خواهند پیوست.

چند نوآوری در ارتباط با آن چیزی که من به عنوان شبکه طبیعی از آن یاد میکنم وجود دارد که بالاتر از شبکه های داخلی کشورهای ساحلی دریای خزر است.

اول اینکه ساختار تولید و توزیع انرژی در این شبکه طبیعی مطابق با اصل کمترین مصرف (هزینه) سوخت کربنی خواهد بود. به این معنی که برای تولید هرنوع کالا و خدمات کمترین استفاده از سوخت های کربنی مد نظر می باشد.

همانطور که دانمارک در طول حدود 40 سالی که از زمانی که شوک قیمتهای نفتی به آنها فشار وارد آورد نشان داد ه است. این تنها راه سازنده ایست که استفاده از سوخت کربنی (و در نتیجه دی اکسید کربن) را میتوان بطور مطمئن و پایدارکاهش داد.

ساختار انرژی دانمارک، مستقیم یا غیرمستقیم، به وسیله بخش عمومی سرمایه گذاری می شود. اما مشکل اساسی برای اقتصادهای بازار محور این است که اصل کمترین هزینه سوخت کربنی در تعارض با تمایل مشارکت کنندگان در بازار برای اعمال کمترین هزینه دلاری است که به نتایج بسیار متفاوتی می انجامد..

** تعریف انرژی به عنوان فراهم آورنده خدمات

نوآوری دوم در حوزه تامین مالی توسعه ای و سرمایه گذاری بلند مدت در ساختار انرژی است. پترواسکاتلند پیشنهاد استفاده گسترده دو نوع معاوضه ( سواپ) انرژی را داده است. اول، سواپ مکان، که بوسیله آن جریان انرژی به درون یک مکان با جریان انرژی که از مکان دیگری خارج میشود جابجا میشود (مانند سواپ نفتی خزر)، و دوم، سواپ نوع معاوضه گاز دربرابر برق، نفت خام دربرابر فراورده های نفتی ، تامین سوخت دربرابر خدمات حمل و نقل، و غیره.

اما شاید مهمترین شکل سواپ در سال 1778 بوسیله جیمز وات مخترع و مهندس نامدار اسکاتلندی انجام شد که به جای فروش موتور بخار جدید با راندمان و کارائی بالایش به صاحبان معدنی که برای استخراج قلع (حلب) از معدن زغال سنگ می سوزاندند تا بوسیله یک پمپ آب معدن را تخلیه کنند پیشنهاد داد که موتور بخاری و جدید ش را در اختیار آنها بگذارد که استفاده کنند ولی نه آنرا به آنها فروخت و نه اجاره داد شرطی که با آنها توافق کرد این بود که معادل 33 درصد از زغال سنگی را که آنها نمی سوزانند و صرفه جوئی می کنند بابت استفاده از موتور بخاری جدیدش به او به پردازند. درواقع او حق استفاده از موتور بخاری جدید اش را با میزان سوختی که صرفه جوئی می شد معاوضه کرد.

این معاوضه ارزش استفاده از فن آوری با ارزش صرفه جویی سوخت کربنی را می توان مشارکت سرمایه یا پمپاژ به عنوان یک خدمت نام برد. نتیجه اینکار هم به سود جیمز وات و هم به سود صاحبان معدن قلع در انگلستان بود . هرچه او راندمان موتورهای بخار را بهبود میداد زغالسنگ بیشتری صرفه جویی میشد و درنتیجه سود هر دو طرف افزایش پیدا می کرد.

بنابراین، اولین عنصر کلیدی طرح شبکه انرژی خزر استفاده از سواپ انرژی برای سرمایه گذاری در انرژیهای نو و پروژه های بهبود راندمان مصرف انرژی است.

**اعتبارات انرژی

مشکل مربوط به سواپ انرژی این است که فراهم کننده سوخت یا فن آوری ممکن است بهره ای در حق استفاده اش از جریان انرژی نداشته باشد. نوآوری اساسی در اینجا اعتبارات پیش پرداخت انرژی است که سرمایه گذاران و یا مشتریان را قادر میسازد به وسیله پیش پرداخت سرمایه گذاری کنند. فراهم کننده انرژی در قبال ارزشی که دریافت میکند تنها در برابر پذیرنده متعهد می شود و او نیز می پذیرد که وجه انرژی را پرداخت کند. این نوع تامین مالی، بدهی نیست، زیرا هیچ اجباری به پرداخت پول وجود ندارد. مشتقه هم نیست، زیرا اجباری به تحویل وجود ندارد، و مالکیت هم نیست. در واقع، این روش یک ابزار سرمایه گذاری است که هزاران سال پیش از این برای سرمایه گذاری با تعریف امروزی رایج بود.

به منظور ایجاد یک سکو (پلات فرم ) مالی برای شبکه انرژی خزر که از طریق آن تولیدکنندگان انرژی ابزارهای اعتباری یکدیگر را بپذیرند لازم است یک سیستم حسابداری، یک سیستم پیام رسان، و یک سیستم بیمه ریسک متقابل که می توان آنرا نظیر پی اند آی کلوب (درصنعت کشتیرانی ) نامید ایجاد شود که به مدت 140 سال ریسک های کشتیرانی را پوشش داده است. مدیریت ریسک نیز باید به وسیله یک موسسه خدمات که حدود صدور اعتبار را می سنجد انجام شود.

**یک بازار هوشمند

طرح شبکه انرژی خزر یک شبکه فیزیکی انرژی بهینه سازی شده را با تامین مالی و تجارت شبکه ای ترکیب می کند که تولیدکنندگان را مستقیما به مصرف کنندگان متصل می کند. نتیجه این امر که بازار هوشمند است بدین صورت است که توان تولیدی که مصرف میشود تا انرژی به مصرف کننده منتقل شود از طریق تولیدکننده ای نیست که با کمترین هزینه کار می کند بلکه تولیدکننده ای است که بیشترین بهره وری را در کمترین استفاده از سوخت کربنی دارد.

**گامهای بعدی

این طرح در حال حاضر در چند کارگاه داخلی و منطقه ای با هدف به کارگیری سریع پروژه های مفهومی در حوزه انرژی بررسی می شود. هدف این طرح مفهومی جایگزینی رقابت مخرب برای فروش درصنعت بالادستی انرژی (نفت خام و ...) به عنوان یک کالا با همکاری در به اشتراک گذاری هزینه ها در منطقه از طریق تعریف و اجرای پروژه ها تحت عنوان جدید انرژی فراهم آورنده خدمات می باشد.

همانطور که در تهران اشاره کردم، راه حل یک مشکل هیچوقت از درون یک سیستم بیرون نمیآید و سیاستهای ابتکاری اگر از جانب یک شخص بیرونی، مثل من، پیشنهاد شوند بسیار جدی گرفته میشوند. به عقیده من، جداشدن ایران از بازارهای جهانی و سیستمهای بانکی آنها را در موقعیت منحصربفردی قرار میدهد تا راه حلهای موثر و عملی ارائه دهد (همانطور که بیش از 40 سال پیش برای دانمارک در موردتامین امنیت انرژی رخ داد) که به نوبه خود توافق بیست و یکمین اجلاس سالیانه کنوانسیون تغییر اقلیم (COP21)، را در عمل به اجرا میگذارد.