چشم انداز همکاریهای ایران و آذربایجان در حوزه نفت و گاز

دالغا خاتین اوغلو، مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند/

ایران و آذربایجان بیش از همه‌چیز به‌عنوان دارنده منابع عظیم نفت و گاز و تجربه اكتشاف، تولید و صادرات آن، در این حوزه می‌توانند همكاری‌های دوجانبه داشته باشند. مقامات شركت ملی نفت ایران ماه اكتبر سفری به ایران داشتند و در حوزه اكتشاف دریای خزر تفاهمنامه‌ یی امضا كردند.

بیژن نامدار زنگنه 22 آبان در تركیب هیاتی بلندپایه به رهبری حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران وارد باكو شد و طی دیداری كه با وی داشتیم، بر چند موضوع تكیه داشت كه بهتر دیدم توضیحاتی درباره آنها ارایه دهم. زنگنه در گفت‌وگو با خبرگزاری ترند آذربایجان می‌گوید كه به غیر از مشاركت ایران در توسعه میدان گازی شاه‌دنیز آذربایجان، زمینه‌های دیگری میان تهران و باكو وجود دارد كه می‌توانیم همكاری بكنیم. وی گفت، «اگر من به ترتیب اهمیت بخواهم بگویم، همكاری برای توسعه میدان‌های مشترك در دریای خزر، همكاری در موضوع صادرات گاز و احداث خطوط لوله برای رساندن گاز دو كشور به اروپا است، مسایل مربوط به ذخیره‌سازی زیرزمینی گاز ایران در آذربایجان است، مبادله، خرید و فروش فرآورده‌های نفتی بین دو كشور و سرمایه‌گذاری در كشورهای دیگر است.»فعلا یك میدان در دریای خزر وجود دارد كه میان آذربایجان و تركمنستان در موضوع مالكیت آن اختلاف وجود دارد و آن هم میدان سردار است كه آذربایجان و تركمنستان روی توسعه مشترك آن مذاكره می‌كنند. ایران با تركمنستان هم دارای یك میدان گازی مشترك به نام گنبدلی است. ایران بسیار مایل است كه در توسعه میادین خزر كشورهای ساحلی مشاركت كنند. خود ایران در توسعه میدان گازی شاه‌دنیز آذربایجان یك دهه است كه مشاركت دارد. این میدان دارای بیش از یك‌تریلیون مترمكعب گاز قابل استخراج است كه هم‌اكنون از فاز اول آن روزانه 27میلیون مترمكعب گاز و 50 هزار بشكه میعانات گازی استخراج می‌شود. ایران سهمی 10 درصدی در این پروژه دارد، یعنی باتوجه به اینكه نوع قرارداد «مشاركت در تولید» است، 10 درصد از كل ذخایر این میدان در مالكیت ایران است. فاز دوم این میدان نیز انتظار می‌رود كه تا سال 2019 به بهره‌برداری كامل برسد و سالانه 16 میلیارد مترمكعب گاز تولید كند. با این حساب از فاز اول و دوم شاه‌دنیز سالانه 25 میلیارد مترمكعب گاز تولید خواهد شد. قرار است كل گاز تولیدی از فاز دوم این میدان به تركیه و اروپا صادر شود. دومین موردی كه زنگنه اشاره كرد، موضوع صادرات گاز و احداث خطوط لوله به اروپا است.

در قالب فاز دوم شاه‌دنیز، قرار است یك خط لوله با گذشتن از آذربایجان و گرجستان به مرز تركیه برسد و در تركیه خط لوله‌یی به نام ترانس آناتولی گاز را به مرزهای غربی تركیه منتقل خواهد كرد و از آنجا با خط لوله ترانس آدریاتیك به اروپای شرقی و نهایتا ایتالیا منتقل خواهد شد. قبلا قرار بود گاز ایران نیز از این مسیر به اروپا صادر شود، اما فعلا موضوع تحریم‌ها مانع این كار است. اگر تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران لغو شود، صادرات گاز جمهوری اسلامی از طریق این خط لوله محقق خواهد شد، چرا كه به غیر از اروپا، آذربایجان و تركیه نیز به‌شدت از این موضوع استقبال می‌كنند و برای آنها درآمدزایی خواهد داشت.

در رابطه با ذخیره گاز ایران در انبارهای آذربایجان نیز جمهوری اسلامی طرحی بسیار معقول دارد كه در روزهای آینده میان دو كشور مذاكره خواهد شد.

تولید گاز ایران در زمستان كفاف مصرف را نمی‌دهد، اما در تابستان ایران چند میلیارد مترمكعب گاز اضافی دارد كه بخشی از آن را در مخزن ذخیره گاز شوریجه و سراجه ذخیره می‌كند و در تابستان دوباره از این مخازن برداشت می‌كند. ایران تا پاییز سال جاری 2 میلیارد مترمكعب گاز در این مخازن ذخیره كرده بود. اما آذربایجان هم‌اكنون دو مخزن طبیعی ذخیره گاز دارد كه ظرفیت ذخیره آنها 5 میلیارد مترمكعب است. این دو مخزن به نام‌های مخزن قره‌باغ و مخزن قالماز هستند كه فعلا كمی بیش از 3 میلیارد مترمكعب گاز به آنها تزریق شده و جای كافی برای ذخیره 2 میلیارد مترمكعب گاز دارند. ایران می‌تواند گاز خود را در این مخاذن ذخیره كند و در زمستان دوباره دریافت كند.

موضوع دیگری كه زنگنه اشاره كرده است، موضوع مبادله محصولات نفتی و سرمایه‌گذاری‌های مشترك است. آذربایجان در سال گذشته 12میلیارد دلار در كشورهای خارجی سرمایه‌گذاری كرده است كه تركیه بیشترین سهم را در جذب سرمایه‌های آذربایجان داشته است. اتفاقا بخش عظیمی از پروژه خط لوله ترانس آناتولین توسط آذربایجان فاینانس مالی خواهد شد. دو كشور همچنین چندین میلیارد دلار قرارداد برای احداث واحدهای پایین‌دستی نفت و گاز (پتروشیمی و پالایشگاه) دارند. ایران می‌تواند وارد این پروژه‌ها شود و سهمی برای خود داشته باشد.

زنگنه همچنین گفت كه ما علاقه‌مندیم كه آذربایجان و شركت ملی نفت آذربایجان (سوكار) در توسعه میدان‌های نفتی و گازی و همچنین توسعه صنایع پتروشیمی در ایران همكاری كنند و همین‌طور سرمایه‌گذاران ما هم علاقه‌ مند هستند كه در جمهوری آذربایجان سرمایه‌گذاری كنند.

بخش ایرانی دریای خزر تاكنون دوبار، یكی قبل از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و بار دیگر در سال‌های 1994 و 1995 توسط تجهیزات لرزه‌نگاری آذربایجان برای بررسی احتمال وجود منابع هیدروكربوری مورد مطالعه قرار گرفت و چندین چاه آزمایشی نیز حفر شد، اما نتیجه‌یی درپی نداشت و تا سال 2011 اصولا وجود نفت یا گاز در آب‌های شمالی ایران در هاله‌یی از ابهام بود، اگرچه خود ایران نیز با كشتی اكتشافی پژواك چند سالی در دهه گذشته مشغول عملیات اكتشافی در دریای خزر بود، اما این كشتی در آغاز ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد دچار حریق شد و پروسه اكتشاف تاكنون ناتمام باقی مانده است.

زنگنه همچنین گفت كه درباره خرید گاز آذربایجان هیچ صحبتی نكردیم، اما هم‌اكنون همكاری سوآپ گاز داریم. هم‌اكنون روزانه آذربایجان یك ‌میلیون‌و 200هزار مترمكعب گاز تحویل ایران می‌دهد ایران نیز با كسر مقداری از این گاز به عنوان حق سوآپ، حدود یك‌ میلیون مترمكعب گاز را تحویل نخجوان می‌دهد.

* این مقاله به قلم دالغا خاتین اوغلو بصورت اختصاصی به روزنامه تعادل ایران نوشته و منتشر شده است.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency