پیامدهای گسترده ناشی از مشکل ویژه آسیای میانه -تحلیلگر ترندنیوز

4 مارس 2009, 10:33 (GMT+04:00)

در همین رابطه:

ویکتوریا ژاورونکوا، تحلیلگر بخش اروپایی شبکه خبری ترند
آسیای میانه اولین بارنیست که با مشکلات کمبود آب و انرژی مواجه می شود. قرقیزستان و تاجیکستان نیز از کمبود انرژی رنج می برند و مشکل آب برای سه کشور دیگر ترکمنستان ، قزاقستان و ازبکستان درد سر ایجاد کرده است.
موضوع بر سر این است که رودخانه های اصلی منطقه یعنی سیردریا و امودریا ابتدا از قرقیزستان و تاجیکستان عبور می کند و سپس به کشور مذکور ، آنهم با هرز رفتن بخش اعظم آب وارد می شود. منبع اصلی تولید کننده انرژی در قرقیزستان و تاجیکستان نیروگاههای برق فعال در این کشور ها است. این کشور ها از منابع سوختی نظیر گاز برخوردار نیستند و چون آب مورد استفاده در نیروگاه برق در این کشور رایگان است ، به دلیل نبود منابع مالی کافی برای خرید گاز و انرژی از کشورهای خارجی مقرون بصرفه نمی شود.
همانطور که معلوم است انرژی تولیدی توسط قرقیزستان و تاجیکستان برای تامین نیازمندیهای این دو کشور کافی نیست چرا که اهالی این کشورها فقط به مدت چند ساعت نیروی برق دریافت می کنند. از این رو نیاز به احداث نیروگاههای برقی آبی جدید بوجود آمده است که این موضوع مسلما موجب نگرانی این کشورها شده است.
در این میان ازبکستان که یکی از قطبهای های اصلی کشاورزی ان پنبه کاری است ، با مقایسه با دیگر کشورها متحمل مشکلات زیادی شده است. پنبه کاری نیاز به آب زیادی دارد و کاهش سطح اب در رودخانه ها باعث پایین آمدن سطح برداشت محصول می شود.
این درحالی است که چه تاجیکستان و چه قرقیزستان هزینه کافی برای احداث نیروگاه برقی بطور مستقل نبوده و از این رو هر دو کشور مجبور به دریافت کمک های مالی از کشورهای خارجی هستند . قدرت های بزرگ آمریکا و روسیه که برای تحکیم حضور و موقعیت خود در منطقه به رقابت پرداخته اند ، عقلامند به تامین نیاز کشورهای آسیای میانه هستند . بطوری که روسیه برای احداث نیروگاه برقی در قرقیزستان 1.7 ملیارد دلار اختصاص داده و در قبال این اقدام که همه در این خصوص متفق القول هستند ، خواستار تعطیلی پایگاه نظامی هوایی ماناس شده است.
در این میان ، تاجیکستان و روسیه درباره جایگزینی کارخانه آلومینیوم سازی TALKO در قبال سرمایه گذاری و احداث نیروگاه برقی روگون در بخش رودخانه آمودریا به توافق رسیده بودند. ولی دمیتری مدوداف رییس جمهوری روسیه پس از سفربه ازبکستان به اسلام کریم اف همتای خود قول داد که بدون رضایت کشورهای همسایه در آسیای میانه نیروگاهی احداث نخواهد شد . رییس جمهوری تاجیکستان آن را خودداری روسیه از ارایه کمک به این کشور تلقی کرد.
بدنبال آن سفر امامعلی رحمان رییس جمهوری تاجیکستان به روسیه صورت گرفت و پارلمان این کشورکارخانه آلومینیوم سازی را شامل تاسیسات راهبردی مهم تاجیکستان اعلام کرد و از توافق قبلی شفاهی امتناع کرد .
قابل ذکر است که تعطیل شدن پایگاه نظامی ماناس در اراضی قرقیزستان نفش مهمی در تحکیم نفوذ و حضور روسیه در منطقه بازی می کند. هرچند این آخرین پایگاه نیروی هوایی آمریکا در آسیای میانه بود ولی حد اقل از دو گزینه دیگر نیز برخوردار است. اولی پایگاه سابق آمریکا در کارشی خاناباد در ازبکستان که تا زمان تداوم دوستی روسیه با ازبکستان بازگشت آمریکایی ها به ان بعید به نظر می رسد . از سوی دیگر ، پایگاه نظامی روسیه در اراضی تاجیکسنان تا زمانی که دوشنبه با مسکو روابط مناسبی دارد،بدین شکل ادامه خواهد یافت.
پنتاگون برای ادامه عملیات نظامی در افغانستان نیاز به پایگاهی در آسیای میانه دارد و برای استقرار پایگاه نظامی در این کشور بهر وسیله ای تلاش می کند، که به منزله شکست ازبکستان است. این در حالی است که رویارویی آبی برقی ازبکستان و تاجیکستان ممکن است طرح های روسیه را برهم زند. روسیه مجبور خواهد شد یا برای احداث نیروگاه برق به تاجیکستان و قرقیزستان کمک کند و احتمال بازگشت آمریکایی ها به کارشی خاناباد را افزایش دهد و یا بفکر کشتزارهای پنبه کاری ازبکستان باشد که ممکن است باعث طرح مساله حضور روسیه در پایگاه نظامی تاجیکستان شود . ولی هیچ یک از این دو طرح امروز برای روسیه پس از پیروزی در مساله پایگاه ماناس ، قابل قبول نیست.
از دست دادن یکی از این دو کشور برای مسکو به منزله عقب نشینی است، که در این بازی ژئوپولیتیک اهمیت زیادی کسب می کند. کشورهای مذکور بهتر است علاوه بر اب درباره تولید انرژی از راههای دیگر فکر کنند. ولی همانطور که آشکار است مشکل کمبود اب کشورهای آسیای میانه که در نظر اول اهمیت چندانی ندارد ، در رقابت های طولانی آمریکا و روسیه برای کسب مقام رهبری در جهان معاصر نقش مهمی بازی می کند.