آزمایش اعراب در دموکراسی

روفیظ حافظ اوغلو، مسئول بخش خاورمیانه خبرگزاری ترند

"انقلاب" مردمی در تونس- ضعیف ترین از لحاظ سیاسی و در عین حال، سکولارترین کشور جهان عرب، یک پدیده غیر منتظره بود. در واقع، اغلب تحلیلگران سیاسی معتقد بودند که انقلاب مشابه ممکن بود نه در تونس، بلکه در مصر که "مادر جهان عرب" به شمار می رود و از لحاظ سیاسی فعال تر است، رخ دهد. زیرا شرایط سیاسی و اقتصادی در مصر نسبت به همه کشورهای عربی بدون استثنا غیر قابل تحمل است.

در سال 1987 پس از کناره گیری حبیب بورقیبی از قدرت و روی کار آمدن بن علی در تونس، نه تنها جبهه مخالف اسلامگرایان، بلکه سکولار نیز سقوط کرد.

با این حال، "بن علی" اقدام به تغییرات "ریشه ای" در کشور کرد. این تغییرات به اصطلاح "اصلاحی"، شامل بسته شدن سازمانهای غیر دولتی، سرکوبی فعالیت سیاسی جوانان، تمرکز کلیه منابع اقتصادی در دست بن علی و خانواده وی، و در بخش اجتماعی- تبدیل زودهنگام قشر متوسط به قشر فقیر. در نتیجه، این "اصلاحات" تونس را به مالکیت شخصی "بن علی" و خانواده وی، و نه مردم تونس تبدیل کرد.

مسلماً، "انقلاب مردمی" در تونس بر سایر کشورهای عربی نیز، از جمله مصر، الجزایر، لبنان و سایر کشورهای عربی که در حوزه دموکراسی و حقوق بشر در رتبه های آهر قرار دارند، تأثیرگذار خواهد شد.

بهمین دلیل، نخستین واکنش به انقلاب در تونس از مقامات رسمی کشورهای مزبور آمد. معمر قضافی، رهبر لیبی که همیشه با بی کفایتی خود متمایز است، بیان داشت که مردم تونس نمی توانند رهبری بهتر از بن علی پیدا کنند و حسنی مبارک، رئیس جمهور مصر گفت که وی به انتخاب مردم تونس احترام قایل است.

احمد ابوالغیظ، وزیر خارجه مصر در گفتگو با رسانه های مصری اظهار داشت، انقلاب در تونس بر سایر کشورهای منطقه تأثیر نخواهد گذاشت.

با توجه به رویدادهای اخیر، موارد بسیار جدی خارج از دید ماند.

علیرغم بیانات حکومت تونس در مورد اینکه در حوادث اخیر این کشور نیروهای اسلامگرا و بخصوص سازمان تروریستی "القاعده" پشت قضیه هستند، ولی نه اسلامگرایان و نه "القاعده" در جریان این حوادث نقش نداشتند. در واقع، عدم حضور نیروهای اسلامی در وقوع انقلاب برای براندازی رژیم حاکم بود. چرا که حتی دخالت جزئی اسلامگرایان در این مسئله می توانست مسیر حوادث را کاملاً عوض کند.

علت کودتا که پس از 23 سال ناگهان اتفاق افتاد، نه سیاسی و نه دینی است. دلیل این حادثه، تظاهرات اعتراض آمیز مردم پس از خودسوزی تاجر سیار با تحصیلات عالی بود که این مرد جوان به نشانه اعتراض به شکستن سبد خرید وی به این اقدام دست زد.

پس از سقوط رژیم بن علی، که نام وی در تعدادی موارد فساد مالی ذکر می شد، اعتراض های مشابهی در کشورهای عربی همسایه نیز آغاز شد. حتی در قاهره روز دوشنبه یک شهروند مصری در برابر پارلمان خودسوزی کرد.

چنین جریان حوادث حکایت از آن دارد که به زودی دامنه انقلاب مردمی از تونس در مرحله نخست می تواند به سوی مصر گسترش یابد.

از طرف دیگر، عامل گروه اسلامگرایان و اصلاح طلبان "اخوان المسلمین" نیز امکان وقوع انقلاب در مصر را منتفی نمیداند.

ولی این هم روشن است که برغم قدرت عامل اسلام در مصر، اسلامگرایان در کودتای فرضی فعال نخواهند بود. زیرا دخالت اسلامگرایان مصری بنوعی در جریان حوادث باعث بی ثمر شدن تلاشهای کودتا می شود و رژیم کنونی برای حفظ مشروعیت خود از فاکتور "اسلامگرایان و تروریسم" با مهارت استفاده میکند.

بر خلاف تونس، انقلاب در مصر کل جهان عرب را به قیام کشانده و منجر به تغییرات ژئوسیاسی در منطقه خواهد شد.

بدیهی است، همپای تأثیر بر سیاستهای دخلی این کشور، انقلاب موجب تجدید نظر مصر در روابط کشورهای زیادی، از جمله با اسرائیل خواهد شد.

تغییر رژیم های فعلی در مصر یا بدون استثناء در هر کشور عربی، دیر یا زود موجب اسلامی شدن اهالی خواهد شد.

امروزه جهان عرب در برابر آزمایش دموکراتیک بزرگ در شخص تونس قرار دارد. آیا پس از اینکه اعراب این آزمایش را سپری کنند، رژیم های تمامیت خواه با سیستم های دموکراتیک عوض خواهند شد، زمان نشان خواهد داد.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency