«فصل جدیدی برای حضور ابر شركت‌های نفتی جهان در ایران باز خواهد شد»

كریس كوك مدیر سابق بورس نفت لندن بر این عقیده است که با برداشته شدن تحریمها، فصل جدیدی برای حضور ابر شركت‌های نفتی جهان در ایران باز خواهد شد.

دالغا خاتین اوغلو تحلیلگر حوزه انرژی و مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند آذربایجان به‌ دنبال عواقب نشست اوپك در وین و تمدید تصمیم قبلی این سازمان مبنی بر حفظ سقف تولید ۳۰میلیون بشكه در روز، از كریس كوك که هم اکنون بعنوان مشاور بین المللی حوزه انرژی فعالیت می کند، در درباره این نشست مصاحبه کرده است. این مصاحبه در بخش انگلیسی خبرگزاری ترند منتشر شده و متن فارسی زیر ترجمه ای از مصاحبه است که خانم نسیم بنایی همکار روزنامه «تعادل» ایران انجام داده و در شماره 282 این روزنامه منتشر شده است.

كوك در این گفت‌وگو ادعا می‌كند، اظهارنظر البدری دبیركل اوپك راجع به «دور بودن زمان اضافه شدن تولید نفت ایران» مورد علاقه ایران خواهد بود چراكه موجب می‌شود كشورهای اوپك در مقاومت برابر افزایش نفت ایران «تعجیل» به خرج ندهند. او پیشنهاد داده است كه «ایران» «روسیه»و «چین» در كنار همدیگر اتحادیه بین‌المللی گاز طبیعی را تشكیل دهند تا از طریق آن بتوانند به جای قیمت‌گذاری «گاز» براساس «نفت» برعكس عمل كنند. او حضور پرشمار شركت‌های بین‌المللی نفتی در وین كه برای گفت‌وگو با زنگنه صورت گرفته بود را یكی از كلیدی‌ترین و تازه‌ترین اتفاق‌های این نشست اوپك عنوان كرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

** آقای كوك، به‌نظر می‌رسد هیچ شوكی در این نشست اوپك نبود و النعیمی وزیر نفت عربستان سعودی در برابر هر آنچه در آینده رخ دهد، اظهار «راحتی» كرد. نظر شما چیست؟

درحقیقت اوپك به آرامی یك قو روی دریاچه بود، اما به شما اطمینان می‌دهم كه زیر این سطح آرام، دست‌وپای زیادی زده می‌شد. نشست روز جمعه اوپك بار دیگر یك تظاهر ساختگی و بی‌معنی بود، اما گفت‌وگوهای بسیار با اهمیتی پیش و درحاشیه این نشست صورت گرفت.

نخستین گفت‌وگوی كلیدی كه می‌توان به آن اشاره كرد، میان بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران و برخی مدیران شركت‌های بین‌المللی نفتی مهم دنیا بود كه معمولا در این نشست‌های اوپك حضور ندارند. دومین مورد هم حضور تولیدكنندگان مهم غیراوپكی نظیر روسیه و گفت‌وگو میان آنها و تولیدكنندگان اوپك بود.

شاید یكی از مهم‌ترین اظهارنظرات ازسوی مقامات، این نظر دبیركل اوپك عبدالله سالم البدری بود كه گفت انتظار ظهور مجدد نفت ایران را به این زودی‌ها در بازار نفت ندارد. من اطمینان دارم كه این نكته با تمایل ایران مطرح شد.

** در مورد شركت‌های بین‌المللی نفت به ما بگویید. چرا این تعداد از شركت‌های بین‌المللی نفت در نشست اوپك در وین حضور داشتند؟

ابر شركت‌های نفتی جهان میان یك شی غیرقابل حركت و یك نیروی غیرقابل مقاومت تحت فشار هستند. آن شی غیرقابل حركت همان محدودیت یا مرز قیمت نفت است كه چیزی بین ۶۰ تا ۷۰دلار در ازای هر بشكه نفت است. تولید نفت پرهزینه شیل، كاهش بهای انرژ‌ی‌های تجدیدپذیر و كاهش تقاضای جهانی با هم تركیب می‌شوند و افزایش بهای نفت را برای هرمدت كه بتوانند محدود می‌كنند. نیروی غیرقابل مقاومت نیز این است كه هزینه اكتشاف و تولید نفت به شكل غیرقابل كنترلی رو به كاهش است.

شركت‌های بین‌المللی نفت چهارمرحله برای كار خود دراختیار دارند. آنها می‌توانند با هم ادغام شوند تا به یك حد متناسب اقتصادی برسند كه می‌تواند احساس اطمینان موقتی به آنها ببخشد؛ می‌توانند وقتی كارشان با نفت شیل به پایان رسید به سراغ گاز طبیعی بروند؛ می‌توانند مدل كسب‌و‌كار خود را تغییر دهند و به ارایه‌دهنده خدمات تبدیل شوند (كه این امر با بازیگران كوچك‌تر آغاز شده است)؛ یا ممكن است بر سر دسترسی به آخرین باقی‌مانده منابع نفت و گاز كم‌هزینه با هم رقابت كنند. این مورد آخر همان چیزی است كه پای شركت‌های بین‌المللی نفتی را به وین باز كرد و آنها را وادار به گفت‌وگو با زنگنه بر سر قراردادهایی كه هم برای این شركت‌ها و هم برای ایران قابل پذیرش باشد، كرد. از یك‌سو میدان‌های نفتی كم‌هزینه عربستان سعودی دیگر پیر شده‌اند و اساسا برای شركت‌های بین‌المللی نفتی چشم‌انداز چندانی برای توسعه ندارند. ازسوی دیگر ایران و عراق (كه هیچ‌گونه توسعه‌یی بدون حمایت و رضایت علنی ایران در آن صورت نمی‌گیرد) تنها بازمانده‌های منابع نفتی كم‌هزینه هستند. بنابراین با برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، فصل جدیدی برای حضور ابر شركت‌های نفتی جهان در ایران باز خواهد شد.

** حضور كشورهای غیراوپك در وین چطور؟

اگر بهای نفت روی ۴۵دلار در ازای هر بشكه كه در ماه ژانویه بعد از اعلام تصمیم اوپك در آخرین نشست خود رسید، باقی مانده بود، آن وقت به‌نظر من میان كشورهای اوپك و غیراوپك مذاكراتی جدی صورت می‌گرفت و آنها تلاش می‌كردند از طریق كاهش میزان تولید به صورت سهمیه‌یی، درد ناشی از كاهش بهای نفت را با هم تشریك كنند. اما از آنجا كه بهای نفت اكنون به بالای ۶۵دلار در ازای هر بشكه نفت رسیده است و در نتیجه هم عربستان سعودی و هم روسیه هر دو روزانه ۲۰۰میلیون دلار در روز بیشتر درآمد دارند، چنین مذاكراتی ضرورت پیدا نكرد. هرچند من بر این باورم كه هنوز منافع مشترك میان تولیدكنندگان عضو اوپك و غیراوپك وجود دارد كه جای بحث و گفت‌وگو دارد.

** آقای كوك در مورد بهای نفت از شما سوالی داریم. درحالی كه بسیاری از افراد حاضر در بازار نفت معتقدند بازار جهانی نفت با عرضه شدید نفت مواجه است و درعین حال عربستان سعودی برای حفظ سهم خود در بازار همچنان نفت تولید می‌كند، بهای نفت خیلی سریع ۲۰دلار در ازای هر بشكه افزایش یافت. آیا تناقضی در این میان وجود ندارد؟

این پرسش موشكافانه و بسیار دقیقی بود. بهای نفت برنت حوزه دریای شمالی دركنترل شركت‌های بین‌المللی نفت و بانك‌های سرمایه‌گذار قرار دارد. اما هركسی كه در بازار حضور داشته باشد و بودجه و سرمایه كافی دراختیار داشته باشد، می‌تواند از این موارد برای پشتیبانی از بهای نفت استفاده كند. درحالی كه اعضای اوپك اقدامی جمعی برای پشتیبانی از بهای نفت نكرده‌اند، اما می‌توانند هریك جداگانه و در صورت تمایل چنین اقدامی كنند.

به‌نظر من از ژانویه ۲۰۱۵ تاكنون میلیاردها دلار از ذخایر ارزی عربستان سعودی وارد بازار نفت شده است تا بهای نفت را در بازار جهانی نفت از ۴۵دلار به ۶۵دلار در ازای هر بشكه نفت برساند. این امر نخست از طریق پیش‌پرداخت (خریدوفروش دوباره) و سرمایه‌گذاری از طریق بانك‌ها صورت گرفته و دوم از طریق پشتیبانی از بهای نفت همان‌طور كه در بالا ذكر شد، صورت گرفته است. به این ترتیب به عبارت دیگر می‌توان گفت تولید نفت‌خام ازسوی عربستان سعودی با این شدت و سرعت برخلاف ادعای این كشور ربطی به حفظ سهم در بازار ندارد، بیشتر تلاش می‌كند وام‌های نفتی بدهد تا با بیشترین سرعت ممكن بازار را تحت تاثیر قرار دهد.

** شما پیش از این در یادداشتی به این مساله اشاره كرده بودید كه قمیت نفت كه طی یك‌سال گذشته سقوط كرده است. وضعیتی مشابه سال۲۰۱۲ پیدا خواهد كرد. در آن سال توقف سیاست‌های پولی تسهیلات كمی (QE) توسط بانك مركزی امریكا موجب از بین رفتن حباب افزایش قیمت نفت شد. اما اكنون درحالی كه سیاست‌های QE توسط بانك مركزی امریكا به پایان رسیده است، چه كسی درحال تامین نقدینگی بازار است؟

این جذاب‌ترین بخش این قضیه است. نفت شیل ایالات متحده امریكا را قادر كرده است كه عربستان سعودی را به حاشیه بكشاند و خود را به‌عنوان تولیدكننده اصلی در بازار جهانی نفت بر مسند قدرت بنشاند. به این ترتیب ایالات متحده امریكا موفق شده است از طریق استراتژی نفت پرهزینه شیل، به نوعی امنیت انرژی دست پیدا كند. به عبارت دیگر امریكا با هربار كه بهای نفت افزایش پیدا می‌كند، نفت شیل را روانه بازار می‌كند و به این ترتیب بازار را در دست خود می‌گیرد. به‌نظر من ایالات متحده امریكا از طریق دستكاری پنهانی بازار موفق شده است به نوعی امنیت انرژی دست پیدا كند كه به رابطه ۷۰ساله این كشور با عربستان سعودی كه هر روز بیشتر می‌شد، خاتمه داد.

** بیایید عربستان و امریكا را كنار بگذاریم. موقعیت همسایگان آذربایجان یعنی ایران و روسیه درحال حاضر چگونه است؟

ایران و روسیه نه تنها ظرفیت تولید بالایی دارند بلكه از ذخایر گازی بسیار زیادی نیز در دنیا برخوردارند. به‌نظرم من بازار جهانی نفت در بحران است. از یك طرف اوپك عملا مرده است و نیاز به احیا دارد، چراكه به ابزار نفوذ سعودی‌ها تبدیل شده است. ازطرف دیگر نفت برنت حوزه دریای شمالی نیز عملا مرده است و به احیای مجدد نیاز دارد، چراكه بازیچه دست شركت‌های بین‌المللی نفت متعدد و بانك‌های سرمایه‌گذار مختلف شده است.

به‌نظر من از آنجا كه موسسات نفتی حاضر در بازار نفت یا شكست خورده‌اند یا درحال شكست هستند؛ ایران و روسیه بهتر است خارج از این موسسات حاضر در بازار اقدام كنند و خیلی ساده از طریق سوآپ انرژی عمل كنند. یعنی چیزی شبیه به آنچه ایران درحوزه دریاچه خزر انجام داد.

مثلا ایران می‌تواند نفت‌خام یونان را تامین كند (مثل گذشته و آن زمان كه هیچ این كار را نمی‌كرد)، یعنی به نحوی سوآپ نفت در برابر كالا را انجام دهد یا روسیه گاز لازم برای برق آذری‌ها را تامین كند.

به این ترتیب شكل سنتی بازار تغییر خواهد كرد، از شكل فروش نفت و گاز به‌عنوان كالا و از طریق واسطه‌ها، به خدمتی تبدیل می‌شود كه در آن تولیدكننده خدمات خود را دراختیار مصرف‌كننده قرار می‌دهد.

** این دیدگاه جالبی است. راهكار اجرایی كردن آن چیست؟

به سادگی می‌توان گفت با مصرف‌كننده توافق كنید و ابزار اعتبار انرژی استفاده كنید. مفهوم اتحادیه بین‌المللی گاز طبیعی برای مدتی روی میز مذاكرات بود؛ یكی از همكاران من در ایران نیز مدت‌ها در این زمینه كار كرد تا ایران و روسیه و چین به‌عنوان بینانگذاران این اتحادیه (G۳) باشند و حوزه دریای خزر به شاخص تعیین‌كننده قیمت جهانی گاز باشد. پس شاید بهتر باشد به جای اینكه نفت را براساس دلار (و یورو) قیمت‌گذاری كنیم و بعد گاز را به تناسب آن تعیین قیمت كنیم، نفت و دلار و یورو را براساس گاز تعیین كنیم!

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency