کارشناسان: تبادل اورانیوم در ترکیه به آنکارا امتیازاتی خواهد داد

18 مه 2010, 16:53 (GMT+04:00)

در همین رابطه:

آذربایجان، باکو، 28 ادیبهشت/ "ترند"، خبرنگار: ت. کانیایوا/

بنظر کارشناسان، توافقنامه در رابطه با تبادل اورانیوم در ترکیه، امضا شده بین ترکیه و ایران اول از همه به نفع آنکارا است، اما آیا ترکیه مزایای مورد انتظار خود را دریافت خواهد کرد و یا نه بستگی به اجرای آن دارد.

عارف کسکین عضو مرکز تحقیقات استراتژیک اروپا (ASAM) به خبرگزاری ""ترند گفت: "ترکیه سود بزرگی از امضاء این توافقنامه بدست خواهد آورد: نفوذ بین المللی این کشور و اعتبار آن افزایش خواهد یافت".

در 17 ماه می وزرای امور خارجه ایران، برزیل و ترکیه پیشنویس توافقنامه تبادل اورانیوم غنای پایین (3.5 درصدی) موجود در ایران با سوخت غنای بالا (20 درصدی) برای راکتور تحقیقاتی تهران را امضا نمودند. طبق این سند، مبادله در خاک ترکیه انجام خواهد شد. در چارچوب این توافقنامه ایران آماده ارسال 1.2 تن اورانیوم غنای پایین خود است تا در ازای آن 120 کیلوگرم سوخت هسته ای دریافت کند.

بگفته کسکین، سوال در این است که آیا این توافقتنامه به غنی سازی اورانیوم در خاک ایران پایان خواهد داد؟

این کارشناس ایرانی الاصل ترکیه گفت: "اگر ایران به غنی سازی اورانیوم در کشور خود پایان دهد و به مذاکرات صلح آمیز در رابطه با برنامه هسته ای خود با غرب ادامه دهد، این دستاورد بزرگ ترکیه خواهد بود. در غیر این صورت این اقدام به عنوان یک بازی تاکتیکی در نظر گرفته خواهد شد و توسط غرب حمایت نخواهد شد".
بنظر کسکین، بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد، اگر ایران غنی سازی اورانیوم را در کشور خود توقف نکند، این توافقنامه هیچ معنایی نخواهد داشت.
در اکتبر سال گذشته پیشنهاد داده شده بود که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی اورانیوم با غلظت پایین (3.5 درصد) ایران برای غنی سازی آن تا 20 درصد به روسیه و سپس برای بازفرآوری به سوخت برای راکتور پزشکی تهران، به فرانسه صادر شود. لیکن تهران اعلام کرد که برای خرید اورانیون غنی شده و یا برای تعویض آن با ذخایر خود با شرطی که تبادل به طور همزمان در خاک ایران صورت گیرد، آماده است.

قدرت های جهانی و آژانس بین المللی انرژی که دفتر مرکزی آن در شهر وین میباشد، پیشنهاد ایران را هنوز نپذیرفته اند.

کسکین مطمئن است که ایران و ترکیه جهت نفوذ در منطقه رقابت میکنند و ناچار بودن ایران به ترکیه فرصتی برای بدست آورن منافعی برای خود داد، اما ایران در ته دل با این مبادله رضایت ندارند.
بنظر رضا تقی زاده کارشناس ایرانی، اگر برنامه تبادل اورانیوم صورت گیرد، ترکیه نفوذ خود را در منطقه و جامعه بین المللی بیشتر توسعه خواهد داد و این هم به این کشور فرصتی برای متقاعد کردن غرب جهت توسعه همکاری اقتصادی با ایران از جمله در بخش انرژی و نقل و انتقالات آن خواهد داد.
آمریکا و غرب ایران را در تلاش برای تولید سلاح های هسته ای اتهام میکنند. ایران نیز برنامه های هسته ای خود را صلح آمیز و برای تولید انرژی هسته می خواند. در سال 2006 بررسی برنامه هسته ای ایران از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد منتقل شده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز تابحال 5 قطعنامه برای توقف توسعه برنامه های هسته ای ایران صادر کرده است. بر اساس 3 تا از این قطعنامه ها، اعمال تحریمهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته میشود.

تقی زاده استاد دانشگاه گلاسکو (University of Glasgow) به خبرگزاری "ترند" گفت: "به این ترتیب ترکیه از تبادل اورانیوم هم از لحاظ سیاسی و اقتصادی بهره مند خواهد شد. اما تمامی این اتفاقات بستگی به اجرای توافقنامه دارد".

ترکیه که کشور همسایه ایران و یکی از کشورهای پیشرو در منطقه میباشد، بطور یکجانبه مخالف اعمال تحریم های جدید علیه ایران بوده است. در اواسط ماه آوریل احمد داود اوغلو وزیر خارجه ترکیه بطور آشکار موضع کشور خود را در رابطه با مختلفت با اعمال تحریم علیه ایران را اعلام کرده است. در اواخر ماه مارس رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه نارضایتی خود را جهت اعمال تحریمهای جدید علیه ایران را اعلام کرده بود.

بنظر هیلمی اوز کارشناس ترکیه ای، ترکیه اول از همه دنبال منافع اقتصادی خود است.

اوز کارشناس مرکز تحقیقات استراتژیک اروپا (ASAM) به خبرگزاری ""ترند گفت: "اصل مطلب برای ترکیه جلوگیری از اعمال تحریم علیه ایران به دلیل رشد شدید تجارت خارجی بین ترکیه و ایران در آینده ای نزدیک است".

اوز دلایل دیگر علاقمندی ترکیه در میانجیگری در این فرایند را روابط ترکیه با کشورهای آسیای مرکزی از جمله افغانستان و پاکستان که از خاک ایران عبور میکنند دانست و برای ترکیه این مسئله حیاتی است که ایران دچار محاصره اقتصادی نشود.

وی گفت: "علاوه بر این ترکیه نیاز به ایجاد روابط دیپلماتیک توسعه یافته با ایران به دو دلیل دارد: به دلیل مبارزه با تروریستها از حزب کارگران کردستان و برای روند صلح در خاور میانه".
بگفته اوز، ترکیه در دهه های اخیر در منطقه از "سیاست اعتماد" استفاده میکند که مهمترین هدف آن ایجاد روابط با کشورهای همسایه با "مشکلات صفر" است.

وی گفت: "ترکیه راه انجام مذاکرات با تمامی طرف های خود را انتخاب کرده و توافنامه های امضاء شده در این مذاکرات را در حال حاضر تبدیل به سیاست منطقه ای خود میکند. نتیجه این سیاست در حال حاضر امضای توافقنامه بین ایران و ترکیه است".

اوز همچنین معتقد است که اگر ایران روسیه یا فرانسه را انتخاب میکرد، در این صورت با مشکلات داخلی روبرو میشد و با توجه به این که ترکیه کشور مسلمان به حساب می آید و به ایران نزدیک است، خطر ایجاد مشکلات داخلی در رابطه با این تصمیم کاهش می یابد.
بنظر ولادیمر یوسی یف کارشناس روسیه ای، ترکیه که عضو ناتو و کشور مسلمان است، تنها دولتی است که هر دو طرف به آن اعتماد دارند.

پژوهشگر ارشد مرکز امنیت بین المللی موسسه اقتصاد جهانی و روابط بین الملل آکادمی علوم روسیه به "ترند" گفت: "ترکیه دارای امتیازاتی میباشد. این کشور خود دارای امکانات غنی سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته ای را ندارد، پس میانجیگر مناسبی است".

این مقاله با حضور د. خاتین اوغلو، ا. آستاپنکو و ع.صادق اوا تهیه شده است.