پتروپالایش؛ ایده ای جدید برای توسعه بخش پایین دستی نفت

آذربایجان، باکو، خبرگزاری ترند/

ایران با داشتن 34 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز، تولید 266 میلیارد متر مکعب گاز خام که 3 درصد آن اتان، بوتان و پروپان است، امتیازی ویژه در توسعه واحدهای پتروشیمی با خوراک گازپایه دارد و در عین حال ایران دارای 158 میلیارد بشکه ذخایر نفت نیز بوده و روزانه 1.65 میلیون بشکه نفت در داخل کشور پالایش می شود.

ذخایر چشمگیر و تولید روزانه بیش از 510 هزار بشکه میعانات گازی نیز سبد تولیدات پتروشیمی و پالایشگاهی ایران را پررنگ تر می کند.

اما جایگاه ایران در توسعه بخش پایین دستی چیست و چرا ایران توجهی به مجتمعهای یکپارچه پتروشیمی-پالایش نکرده است؟

ظرفیت تولید پتروشیمی ایران سالانه بالای 60 میلیون تن است، اما در واقعیت طی سال گذشته حدود 46 میلیون تن محصولات پتروشیمی در ایران تولید شد که 19 میلیون تن آن صادر شد.

در همین زمینه نادر جاویدپور کارشناس صنایع پتروشیمی در گفتگو با خبرگزاری ترند می گوید که مجموع ظرفیت 31 محصول شاخص در سال 2013 در جهان معادل 1678 میلیون تن بوده است که از این میزان حدود یک سوم به تولید مواد شیمیایی و 23 درصد به پلیمرها اختصاص داشته است. «مجموع ظرفیت تولید این محصولات در منطقه خاورمیانه حدود 168 میلیون تن و معادل 10 در صد از مجموع ظرفیت جهان بوده است. به دلیل دسترسی به منابع عظیم هیدروکربنی منجمله گاز طبیعی، سهم تولید متانول و کود اوره در خاورمیانه بیش از متوسط جهانی است. ظرفیت تولید متانول به عنوان یک محصول شاخص در منطقه خاورمیانه حدود 16 درصد از ظرفیت جهانی این محصول است. الفین­ها و سایر محصولات در رده های بعدی قرار دارند».

طرح­های برنامه پنجم توسعه پتروشیمی کشور ایران در قالب 67 طرح در حال اجرا است و با تکمیل طرح­های جدید طی سال­های آینده، مجموع ظرفیت محصولات شاخص در کشور به حدود 90 میلیون تن در سال بالغ خواهد گردید که به دلیل دسترسی به خوراک گاز طبیعی، حدود 43 درصد از ظرفیت تولید کشور به متانول و کود اوره و با افزودن آمونیاک از مواد شیمیایی به این مجموعه، بیش از نیمی از ظرفیت تولید کشور بر پایه خوراک گاز طبیعی خواهد بود».

ایران در سال گذشته کلا 13.5 میلیارد متر مکعب گاز تحویل پتروشیمی ها داد که 5 میلیارد متر مکعب آن بعنوان خوراک و مابقی بعنوان سوخت مورد استفاده قرار گرفته است.

کشور عربستان به عنوان رقیب اصلی منطقه ای ایران با توجه به مزیت خوراک مایع حاصل از پالایشگاهها و پروپان و بوتان حاصل از گازهای همراه نفت، عمدتاً در تولید الفین­ها، آروماتیک­ها و مشتقات آنها فعال بوده و مجموع ظرفیت تولید 31 محصول عمده پتروشیمی در این کشور در این سال معادل 70 میلیون تن بوده است.

وی می گوید که در مقایسه ایران و عربستان، ملاحظه می­گردد که به غیر از کود اوره با سهم تقریباً برابر، در سایر محصولات، ایران نسبت به عربستان سعودی، سهم کمتری از ظرفیت تولید جهان را در اختیار دارد که این امر در خصوص الفین­ها و پلیمرها چشمگیرتر است .

سهم ایران از ظرفیت تولید 31 محصول عمده جهان در سال 2013، حدود 2 درصد و سهم عربستان و خاورمیانه به ترتیب 4 و 10 درصد از ظرفیت این محصولات در جهان است.

با وجود بالا بودن میزان ظرفیت تولید متانول و کود اوره، این محصولات بدلیل پایین­تر بودن قیمت، در رده بندی و ارزش محصولات بعد از الفین ها، آروماتیک ها و مواد شیمیایی قرار می گیرد.

نرخ خوراک پتروشیمی در ایران در مقایسه با دیگر تولید کننده ها چگونه است؟

درحال حاضر قیمت گاز خوراک در کشور ایران 8.6 سنت بر متر مکعب و قیمت گاز با مصرف سوخت حدود 5 سنت است. جاویدپور می گوید که بررسی های صورت گرفته مستند به گزارشات نشریات معتبر بین المللی نشان می دهد که میانگین قیمت گاز در کشورهای حوزه خلیج فارس در حدود 5 سنت در هر متر مکعب است.

جدول ذیل قیمت گاز خوراک صنایع پتروشیمی را در کشورهای حوزه خلیج فارس نشان می دهد .

جدول شماره 1. قیمت گاز طبیعی در کشورهای حوزه خلیج فارس و شمال افریقا جهت مصارف صنایع شیمیایی و پترو شیمایی در سال 2012
ردیف	کشورها	منطقه جغرافیایی	قیمت گاز (سنت در مترمکعب)
1	عربستان سعودی	خاورمیانه	5.2
2	قطر	خاورمیانه	7.1
3	امارات متحده عربی	خاورمیانه	5.12
4	کویت	خاورمیانه	4.23
5	عمان	خاورمیانه	5.3
6	بحرین	خاورمیانه	7
7	مصر	شمال آفریقا	5.3
8	الجزایر	شمال آفریقا	3.5