قطار همکاری ریلی ایران و آذربایجان

فرهاد دانشور/

شاه‌بیت مذاکرات اقتصادی تهران و باکو در سال‌های اخیر موضوع فعال‌سازی کامل «کریدور حمل‌ونقل شمال- جنوب» بوده است.

موضوعی که به دفعات و حتی در سطح سران عالی‌رتبه طرفین، بررسی و بر آن تأکید شده است. شاید به همین دلیل باشد که در واپسین روزهای سال گذشته، مسئولان راه‌آهن دو کشور در باکو دور میز مذاکره نشستند تا موضوع سرمایه‌گذاری جمهوری آذربایجان را در توسعه ریلی کشور بررسی کنند.

خروجی این جلسه را می‌توان در یک جمله خلاصه كرد: «سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آخرین ایستگاه قطار همکاری ریلی ایران و آذربایجان در سال ١٣٩٥ بود». در این جلسه، موضوع سرمایه‌گذاری ٦٠‌میلیون‌یورویی جمهوری آذربایجان در ایجاد و توسعه زیرساخت ریلی شهرستان مرزی آستارا بررسی و درباره آن توافق شد که بر این اساس قرار است نیمی از این مبلغ در ساخت ایستگاه راه‌آهن آستارا و یک خط ریلی به طول تقریبی یک‌ونیم کیلومتر هزینه شود و باقی در ساخت چهار ترمینال کانتینری، سوخت، غله و محموله‌های عمومی مورد استفاده قرار گیرد.

موضوعی که بر اهمیت این توافق می‌افزاید، تقبل پوشش ریسک سرمایه‌گذاری از سوی خود سرمایه‌گذار و همچنین تعهد همسایه شمالی به جابه‌جایی همه محموله‌ها بین فدراسیون روسیه و ایران از طریق این مسیر است که این موضوع به خودی خود می‌تواند نشان‌دهنده اراده جدی باکو برای توسعه دالان بین‌المللی در بلندمدت و همچنین اعتماد به ثبات اقتصادی در ایران باشد. به نظر می‌رسد که مقامات جمهوری اسلامی ایران هم با توجه به اهداف کلان اقتصادی کشور از این مسئله در قالب حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال‌كنند.

حلقه مفقوده کریدور شمال - جنوب نیز محور دوم این مذاکرات بود.

جهت اتصال کامل ریلی این دالان استراتژیک، ساخت سه قطعه جدید در شمال ایران و مرز آذربایجان شامل قطعه‌های قزوین-رشت، رشت - آستارا و همچنین یک قطعه کوچک که آستارای ایران و آذربایجان را به یکدیگر متصل می‌کند، پیش از این در دستور کار تهران و باکو قرار گرفته بود.بر‌این‌اساس، ایران متعهد به تکمیل قطعه قزوین-رشت شده بود که به گفته مقامات راه‌آهن عملیات اجرائی این قطعه تقریبا نهایی شده و به احتمال زیاد در نیمه اول سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید.جمهوری آذربایجان هم عهده‌دار تکمیل مسیر آستارا- آستارا شده بود که کار ساخت این مسیر هم تقریبا به پایان رسیده و در‌حال‌حاضر در مرحله آزمایش‌های فنی قرار دارد.

اما به نظر می‌رسد قطعه ١٦٤‌کیلومتری رشت - آستارا و به عبارتی حلقه مفقوده دالان حمل‌ونقل بین‌المللی، موضوعی است که طرفین همچنان بر سر نحوه تأمین مالی آن در حال مذاکره هستند. طبق برآوردهای اولیه، هزینه اجرای این قطعه در حدود یک میلیارد دلار است که قرار است در دو بخش عملیات اجرائی و تملک اراضی مصرف شود. براساس گفت‌وگوهایی که تاکنون صورت گرفته، دولت آذربایجان قرار است تأمین مالی بخش اول (یعنی عملیات اجرائی این قطعه) را با اختصاص ٥٠٠ میلیون دلار بر عهده گیرد...
... و ایران هم متعهد شده تا بحث تملک اراضی را نهایی کند که با توجه به ارزش ریالی بالای زمین‌هایی که در حریم این قطعه ریلی قرار دارند، کمی پیچیده به نظر می‌رسد. بر اساس شنیده‌ها، دو طرف قرار است در ماه جاری بر سر میز مذاکره برگردند تا قرارداد تأمین مالی این قطعه را نهایی کنند.

درصورتی‌که وضعیت تأمین مالی این پروژه نهایی شود، مسیر برای آغاز عملیات اجرائی قطعه رشت- آستارا در سال جاری هموار خواهد شد. گام بعدی برای تکمیل این پروژه، انتخاب پیمانکار است که به احتمال زیاد واگذاری این پروژه از طریق مناقصه بین‌الملل و به صورت EPCF انجام خواهد شد.

با اینکه در‌حال‌حاضر جابه‌جایی کالا به‌صورت ترکیبی بین هندوستان و روسیه به واسطه کریدور شمال - جنوب ممکن است (و به‌تازگی از این مسیر بهره‌برداری آزمایشی شده است)، پیش‌بینی می‌شود با تکمیل شبکه ریلی کریدور شمال – جنوب، حجم ترانزیت ریلی از طریق ایران با بیش از صددرصد افزایش مواجه شود. انتظار می‌رود افزایش حجم ترانزیت ریلی، به نوبه خود فواید بسیاری در ابعاد اقتصادی و زیست‌محیطی برای کشور به همراه داشته باشد که این خود باید به صورت جداگانه بررسی شود.

*مسئول اقتصاد ايران در خبرگزاري ترند. این مقاله بصورت اختصاصی برای روزنامه شرق نوشته شده است.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency