خودداری روسیه از مشارکت در خط لوله "صلح" دلیل دیگری بر فاصله گرفتن مسکو از تهران است

21 اکتبر 2010, 14:17 (GMT+04:00)

در همین رابطه:

آذربایجان، باکو، 29 مهر/ "ترند"، خبرنگار: ت. کانیایوا/

به نظر کارشناسان، خودداری روسیه از شرکت در پروژه گازی ایران-پاکستان-هند موسوم به خط لوله "صلح" دال بر تغییر مسیر سیاسی مسکو در قبال تهران است و به عقیده برخی کارشناسان، این امر حاکی از جهت گیری روسیه در جهت پروژه های با صرفه تر برای خود میباشد.

یِوگنی ساتانووسکی، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه روسیه در مصاحبه مکتوب به خبرگزاری ترند گفت: "همکاریهای روسیه با ایران با روال پیشین بیش از حد به نفع ایران بود. تهران باید این روابط صمیمی را فراموش کند- لیست شرکای روسیه بمراتب بیشتر از ایران است و مسکو می تواند پروژه های سودآور را انتخاب کند، نه وارد همه طرحها شود، همانطوری که این امر در سالهای 1990 رخ می داد".

در آخر هفته گذشته معلوم شد که روسیه از مشارکت در پروژه ژئوسیاسی عظیم- ساخت خط لوله گاز ایران- پاکستان- هند، تحت عنوان "صلح" خودداری ورزید. آندری بودنیک سفیر روسیه در پاکستان اعلام کرد: "هیچ کدام از شرکتهای روسی علاقه مند به مشارکت در اجرای طرح گازی بین پاکستان و ایران نیستند".

به نظر ساتانووسکی، پروژه گازی "صلح" دارای ریسک بالایی است، و بازدهی اقتصادی آن سؤالات زیادی را علاوه بر تهدیدات تروریستی در مسیر این پزوژه، ایجاد می کند.

وی افزود: "ناامنی در پاکستان، از جمله در منطقه هم مرز با ایران رو به افزایش است. تجزیه طلبی بلوچ ها، فعال شدن گروه طالبان در ایالت پنجاب، شکست آشکار نیروهای ائتلاف در افغانستان- دلایل اصلی امتناع روسیه از شرکت در ساخت این خط لوله میباشد".

ساتانووسکی معتقد است که یک دلیل دیگر برای مخالفت با این پروژه این است که هند هنوز آمادگی خود برای پذیرش خط لوله صلح و گاز آن را تأیید نکرده و در این طرح شرکت نمی کند.

وی تصریح کرد: "هند همواره ریسک های اقتصادی در پروژه های عظیم را محاسبه می کند. اگر دهلی نو به دنبال تأمین نیاز خود به حامل های انرژی از خارج از این پروژه است، پس مشکلی در این طرح وجود دارد".

پروژه خط لوله گازی "صلح" به ارزش 7.6 میلیارد دلار و جهت صدور گاز ایران به پاکستان طراحی شده است. گاز از حوزه "پارس جنوبی" صادر خواهد شد. ظرفیت اولیه این خط لوله 22 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در سال است که انتظار می رود بعداً تا 55 میلیارد متر مکعب افزایش یابد.

طول این خط لوله 2700 کیلومتر است که 110 کیلومتر آن از خاک ایران، 1000 کیلومتر از خاک پاکستان و 600 کیلومتر از قلمرو هند عبور می کند. قطر خط لوله 1400 میلی متر است، ولی در صورت خودداری هند از شرکت در پروژه قطر آن 1050 میلی متر تشکیل خواهد داد. ساخت آن قرار بود طبق توافقنامه در اواسط سال 2010 آغاز شود و تخمین زده می شود ظرف پنج سال ادامه یابد.

در ایران خط لوله گاز به طول 900 کیلومتر با قطر 56 اینچ از پالایشگاه عسلویه تا شهر ایرانشهر احداث شد.

در سال 2008 هند بعلت ضرورت حل مسئله قیمت ترانزیت با پاکستان برای مشارکت کامل در این پروژه گازی، از طرح گاز خارج شد.

به عقیده تد گالن کارپنتر کارشناس آمریکایی، تصمیم خودداری از شرکت در ساخت خط لوله گاز آخرین علامت تغییر سیاستهای روسیه در قبال ایران است.

کارپنتر، معاون بخش مطالعات دفاعی و سیاست خارجی دانشگاه کاتو آمریکا (Defense and Foreign Policy Studies, Cato Institute) در مصاحبه مکتوب به خبرگزاری ترند گفت: "کرملین از رفتارهای تهران بطور فزاینده نگران است و شروع به واکنش به شکل متناسب می کند".

به گفته وی، مسکو مسیر طولانی از دوستی معتبر و شراکت تجاری با ایران تا متعارض ترین موضع خود نسبت به ایران را پیمود.

کارپنتر گفت: "توافق روسیه با اعمال تحریم های اقتصادی شدید تری توسط سازمان ملل و خودداری آشکار از فروش سیستم های پدافند موشکی اس- 300 علایم دیگری بر تغییر موضع آن میباشد. روابط دوجانبه هنوز وارد مرحله خصومت متقابل که در زمان شاه ایران وجود داشت، نشده، ولی اکنون این روابط در مقایسه با سالهای اخیر به وضوح کمتر صمیمی است".

روسیه که پیشتر مخالف اعمال اقدامات شدید جدید علیه ایران بود و بر حل این مشکل از راه دیپلماتیک اصرار می ورزید، در حمایت از قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان ملحق شد، ولی در ضمن اصرار بر پیاده کردن استراتژی "دو راهی" نسبت به ایران که شامل ترکیبی از تحریم ها و مذاکرات می شود، داشت.

گفتنی است، "دمیتری مدودف" رئیس جمهور روسیه روز چهارشنبه 31 شهریور طی فرمانی تحویل سیستم های اس ـ 300، تسلیحات زرهی و هواپیما، بالگرد و ناوهای جنگی به ایران را ممنوع کرد. فرمان رئیس جمهور روسیه به دنبال تدابیر مربوط به اجرای قطعنامه شماره 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد ،مورخه 9 ژوئن سال 2010 صادر شده است. قرارداد تحویل پنج دستگاه سامانه پدافند موشکی اس- 300 در پایان سال 2007 منعقد گردید. ارزش این قرارداد 800 میلیون دلار بود.

کامران دادخواه کارشناس اقتصادی بر این باور است که روابط بین روسیه و ایران وارد مرحله پیچیده ای می شود.

دادخواه، استاد دانشگاه شمال شرقی آمریکا در مصاحبه مکتوب به ترند گفت: "از یک طرف، روسیه مخالف ایران هسته ای و مقتدر است، از طرف دیگر، روسیه جبهه گیری ایران با آمریکا را بنفع خود می داند و در آینده آنرا تشویق خواهد کرد، حتی در پشت صحنه".

به نظر وی، روسیه برنده خصومت ایران و ایالات متحده به لحاظ اقتصادی است. دادخواه گفت: "در مسئله دریای خزر روسیه عملاً ایران را از حق آن در قراردادهای سالهای 1921 و 1940 محروم ساخت. علاوه بر این، روسیه هواپیماها و جنگ افزار مختلف به ایران فروخت، اگر چه حجم تجارت قابل ملاحظه نبود و همچنین ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را بر عهده گرفت".

به گفته وی، ولی روسیه بازیگر در صحنه بین الملل است که قصد دارد جایگاه شایسته ای بخود اختصاص دهد، زیرا اکنون همان ابرقدرتی که قبل از فروپاشی شوروی بود، نیست.

دادخواه افزود: "در نتیجه، برای روسیه مهم این است که آنرا بعنوان دوست "دولتهای سرکش" مانند ایران ننگرند. روابط با آمریکا برای روسیه در مقایسه با شراکت تجاری با ایران بیشتر اهمیت دارد".

به نظر وی، مسکو بازی دوگانه انجام خواهد داد: روابط با تهران را بدون گسترش آن حفظ نموده و از برگ برنده ایران در روابط با آمریکا استفاده خواهد نمود.

به عقیده او، از طرف دیگر، به نفع رژیم حاکم ایران است تا "دشمن خارجی" داشته باشد و قدرت مطلق را مستحکم نماید، ولی این تجربه به منافع ملی مردم ایران لطمه می زند.

دادخواه گفت: "این کشور از فرصت انتخاب گزینه بهتر و یا تجارت با شرکای مفید تر محروم شده. در نتیجه، کشورهایی مانند چین، روسیه، امارات متحده عربی و اکنون حتی ترکیه و هند با استفاده از وضع موجود، از مزایای اقتصادی بهره مند شدند".

حسن بهشتی پور کارشناس ایرانی در امور بین المللی ضمن تردید به این خبر، معتقد است که اگر هرگونه تغییراتی در سیاست روسیه نسبت به ایران صورت گرفته، مسیر سیاسی جدید باید توسط مقامات روسیه اعلام شود، نه در سطح سفارت روسیه در پاکستان.

بهشتی پور در گفتگوی تلفنی با خبرگزاری ترند گفت: "در سفارتخانه روسیه باید بدانند که قطعنامه 1929 تحریم ها علیه بخش انرژی ایران را مد نظر ندارد. با وجود اینکه آمریکا، اروپا، کانادا، استرالیا و ژاپن تحریم های انرژی علیه ایران اعمال کردند، سیاست روسیه از سیاست این کشورها متفاوت است".

قطعنامه 1929 علاوه بر انجام بازرسی ها در کشتی ها و اعمال محدودیت ها برای سازمان کشتیرانی این کشور، اعمال تحریم ها نسبت به بانکهای ایرانی در خارج از کشور را مد نظر دارد، یعنی در صورت وجود شک برای ارتباط این بانکها با برنامه هسته ای یا موشکی ایران. این قطعنامه همچنین خوستار هوشیاری حین انجام معاملات با بانکهای ایرانی، از جمله بانک مرکزی است.

لایحه قانونی مصوب کنگره آمریکا در تاریخ 24 ژوئن امسال در خصوص اقدامات یکجانبه ضد ایرانی و تحریم های اضافی مورد تأیید وزرای امور خارجه 27 کشور عضو اتحادیه اروپا عمدتاً متمرکز به بخش انرژی ایران بوده و بویژه مسدود کردن سرمایه کذاریها در بخش نفت و گاز این کشور، منع صدور فناوریها و تجهیزات صنعتی، همچنین ارایه خدمات تخصصی را مد نظر دارد.

به گفته بهشتی پور، چنانچه روسیه در سطح تحریم های انرژی نیز با آمریکا همکاری کند، این مسیر سیاسی جدید مسکو خواهد بود.

وی گفت: "باید منتظر اظهارات مشابهی از سوی مقامات رسمی روسیه شد. من معتقدم که این بیانیه از طرف خود روسیه که دارای اطلاعات کافی نیست، صادر شده. ولی اگر روسیه واقعاً مصمم به پیاده کردن سیاست جدید است، با صدور چنین بیاناتی واکنش محتمل ایران را ارزیابی می کند".

در تهیه این مقاله ت. جعفراف شرکت کرد