برنامه هسته ای

کارشناسان: انجام مذاکرات هسته ای ایران در ترکیه می تواند تأثیر مثبت بر فرآیند گفتگوها داشته باشد

16 نوامبر 2010, 14:12 (GMT+04:00)

در همین رابطه:

آذربایجان، باکو، 52 آبان، خبرگزاری "ترند"، خبرنگار: ت. کانیایوا/

به عقیده کارشناسان، انجام مذاکرات بین ایران و گروه "1+5" در ترکیه مجموعاً می تواند بر روند مذاکرات تأثیر مثبت بگذارد، ولی به احتمال قوی، میانجیگری آنکارا موجب حل اختلاف پیرامون برنامه هسته ایران نخواهد شد.
احمد جانسیز، کارشناس ترک تبار امور بین الملل مقیم ایران و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگوی تلفنی با خبرگزاری ترند گفت: "شاید، انجام مذاکرات در ترکیه می تواند هم برای ایران و هم کشورهای "1+5" مقرون به صرفه باشد، زیرا بین این دو کشور همسایه روابط حسنه برقرار شده است".
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران در پایان هفته گذشته گفت که ایران ترجیح می دهد مذاکرات با گروه "1+5" در ترکیه برگزار گردد. وزارت خارجه ترکیه روز یکشنبه اخباری مبنی بر قصد ایران برای از سرگیری مذاکرات با میانجیگران بین المللی"1+5" پیرامون مسئله هسته ای در خاک ترکیه، بویژه در استانبول را تأیید نمود.
پیشتر، در ماه اکتبر امسال خانم کترین اشتون، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا پیشنهادی در مورد انجام مذاکرات در وین در اواسط ماه نوامبر را به ایران ارایه داد و طبق آخیرن توافقات قرار است این مذاکرات در تاریخ 5 دسامبر و در اروپا برگزار شود .
به نظر جانسیز، صرف نظر از محل انجام مذاکرات، چنانچه کشورهای گروه "1+5" از موضع خود نسبت به برنامه هسته ای ایران عدول نکنند، نباید انتظار نتایج مثبت این مذاکرات بود.
وی افزود: "ایران از دیدگاه خود امتناع نخواهد ورزید، زیرا معتقد است که دارای حق ادامه اجرای برنامه صلح آمیز هسته ای "صلح آمیز" میباشد. طولانی شدن روند مذاکرات برای ایران مقرون به صرفه است، چرا که همینطور به فعالیتهای خود در این زمینه ادامه می دهد".
گروه 1+5 از کشورهای عضو دایم شورای امنیت - آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه - همراه با آلمان تشکیل شده و در گذشته، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز به نمایندگی از سوی این گروه با مقامات ایرانی در تماس بوده است و از سال 2003 به اتفاق آژانس بین المللی انرژی اتمی در تلاش برای توقف برنامه غنی سازی اورانیوم ایران که می تواند تهدیدی برای رژیم عدم گسترش سلاح های اتمی بهمراه داشته باشد، میباشد.
مذاکرات ایران با گروه "1+5" (پنج عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان) پس از آن قطع شد که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی با رأی اکثریت قطعنامه ای مبنی بر محکوم کردن ایران بعلت ساخت دومین سایت غنی سازی اورانیوم تصویب کرد و از تهران خواست به سؤالاتی در مورد ساخت سایر مراکز هسته ای اعلام نشده پاسخ دهد.
ایران بارها با رد اتهاماتی در مورد ساخت سلاح اتمی اعلام کرد، حق استفاده از برنامه صلح آمیز اتمی را صرفاً جهت تأمین نیازهای شهروندان کشورش دارد.
کیهان برزگر، کاشناس مرکز علوم و روابط بین المللی بلفر، در مصاحبه مکتوب به ترند گفت: "برگزاری مذاکرات در ترکیه بطور کلی، بر روند گفتگوها تأثیر مثبت دارد، بویژه از لحاظ اعتمادسازی. ایران به ترکیه اعتماد دارد و آماده اعطای نقش میانجی به طرف ترک میباشد".
به عقیده وی، بین دو کشور تضاد منافع در منطقه وجود ندارد و سیاست مستقل ترکیه که در مقابل فشارهای غرب پیاده می شود، بویژه موضع ترکیه نسبت به تحریم های علیه ایران، نقطه عطف در روابط ایران و ترکیه محسوب می شود و موجب تقویت مناسبات دوجانبه در سالهای آینده خواهد شد.
ترکیه به صراحت با تشدید تحریم ها علیه ایران مخالفت کرده است. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در اواخر ماه مارس با اعمال تحریم های جدید علیه ایران اعلام مخالفت نمود. احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در اواسط ماه آوریل صراحتاً موضع کشورش مبنی بر مخالفت ترکیه با اعمال تحریم های اضافی علیه ایران را اعلام نمود.
به گفته برزگر، موضوع اعتمادسازی اهمیت فراوانی دارد، بخصوص پس از اجرای سیاست نادرست تحریمها توسط غرب که بر سیاستهای هسته ای ایران تأثیرگذار نیست، ولی منجر به بی اعتمادی هر چه بیشتر از سوی طرف ایرانی می شود.
وی افزود: "گروه 1+5 باید دریابد که ایران در نقطه غیر قابل بازگشت فعالیتهای خود برای غنی سازی اورانیوم قرار دارد. لازم است، مذاکرات صرفاً از این نقطه آغاز شود و هر دو طرف میبایستی از همان مرحله در صدد اعتمادسازی و بر روی تهیه توافقنامه تبادل سوخت که بر پایه آن خواسته های قانونی ایران تصویب خواهد شد، کار کنند".
جانسیز نیز با نظر موافق است که به عقیده وی، کشورهای گروه 1+5 باید همکاری با ایران را توسعه دهند.
وی اظهار داشت: "هر دو طرف باید تمایل همدیگر را درک کنند. کشورهای گروه "شش" در گذشته با عملکرد خود به نتایجی دست نیافتند، ولی برگزاری مذاکرات آتی در ترکیه می تواند موجب نزدیکی مواضع دو طرف شود".
عارف کسکین، کارشناس ترک مرکز مطالعات راهبردی یوروآسیا معتقد است که ایران با آگاهی از موضع منعطف و مثبت ترکیه نسبت به کشورهای گروه 1+5 در برابر برنامه هسته ای ایران، در صدد استفاده از آن در مذاکرات با کشورهای گروه "1+5" میباشد.
او گفت: "علاوه بر این، ایران قصد دارد مذاکرات را در چارچوب بیانیه تهران انجام دهد و در ضمن برگزاری مذاکرات در ترکیه گفتگوها بطور خودکار متمرکز بر بیانیه مشترک ایران- ترکیه- برزیل خواهد شد".
در 17 ماه می سال 2010 وزرای امور خارجه ایران، برزیل و ترکیه پیشنویس توافقنامه تبادل اورانیوم کم غلظت موجود در ایران با سوخت غنای بالا برای راکتور تحقیقاتی تهران را امضا نمودند. طبق این سند، مبادله در خاک ترکیه انجام خواهد شد.
ولی به گفته کسکین، به احتمال قوی، برنامه هسته ای ایران حتی با میانجیگری ترکیه در این اختلاف نظر پایان نخواهد یافت، چرا که اهداف و خواسته های اصلی طرفها کاملاً در تضاد هم است.
به نظر روزبه پارسی، تحلیلگر مرکز مطالعات امنیتی یوروآسیا (EUISS)، احتمال انجام مذاکرات در ترکیه زیاد است، زیرا ایران به ترکیه در مقایسه با کشورهای غربی و حتی روسیه و چین، بیشتر اعتماد می کند.
و آنچه که مربوط به موضوع مذاکرات می شود، وی بر این باور است که برای غرب ادامه مسیر متأثر از نشست وین و ژنو با جهتگیری به سوی مذاکرات وین حائز اهمیت میباشد.
پارسی در مصاحبه مکتوب به ترند گفت: "اظهارات احمدی نژاد مبنی بر خودداری طرف ایرانی از مذاکره برنامه هسته ای خود در جریان گفتگوها از روی پاره ای از دلایل است".
به گفته وی، اولاً، احمدی نژاد قصد دارد به رقبای خود در تهران نشان دهد که وی به منافع هسته ای ایران خیانت نمی کند، ثانیاً، ثابت کند که ایران قدرتمند است و در برابر تحریم ها عقب نشینی نمی کند که صرفاً تهران اینرا تعیین می کند و نه غرب.
پارسی افزود: "و سوماً، برخی گروهها در ایران قصد دور زدن احمدی نژاد در این مسئله هستند، زیرا آنها شاهد این هستند که تاکتیک وی این کشور را هر چه بیشتر دچار مشکل می سازد (صرفاً تاکتیک، چرا که آنها همچنان می توانند در مورد استراتژی عمومی، یعنی هدف نهایی برنامه به توافق برسند) و او قصد پیشی جستن از آنها را دارد".
محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران روز چهارشنبه اعلام کرد، ایران بارها نسبت به مذاکرات با گروه 1+5 اعلام آمادگی کرده، ولی تهران مسئله مربوط به برنامه صلح آمیز هسته ای را که حق مسلم جمهوری اسلام میباشد، مذاکره نخواهد کرد.
برزگر همچنین بر این باور است که مذاکرات جدید می تواند ادامه گفتگوها در وین و ژنو با تمرکز بر تبادل سوخت متأثر از توافق میان ترکیه، ایران و برزیل باشد.
به نظر جانسیز، در دور جدید از مذاکرات بین ایران و کشورهای غربی کلیه مسایل مربوط به برنامه هسته ای ایران مذاکره خواهد شد.