نبود فریز نفتی به نفع ایران و اوپک

مقاله اختصاصی دالغا خاتین اوغلو، مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند برای روزنامه شرق

درحالی ‌که چند ماهی از آغاز افت قیمت نفت در بازارهای جهانی در نیمه اول سال ٢٠١٤ می‌گذشت، فشارهایی از محافلی در ایران بر وزارت نفت در راستای قانع‌کردن هم‌قطاران خود در اوپک برای کاهش سقف تولید سازمان اعمال می‌شد؛ موضوعی که باعث شد از یک طرف از سوی این محافل به مقامات نفتی دولت حسن روحانی به‌دلیل «انفعال» حمله شود و از طرف دیگر تحلیل‌های بین‌المللی مؤید این مسئله بود که ایران چندان تمایلی به کاهش سقف اوپک ندارد، چراکه خود را برای توافق هسته‌ای و افزایش تولید آماده می‌کند.

قبل از ورود به این مسئله، بهتر است کمی به عقب برگردیم؛ زمانی که در سال ٢٠٠٨ بازارهای جهانی با نفت مازاد مواجه شدند و قیمت نفت به‌سرعت سقوط کرد. در آن زمان تولید نفت اوپک در سطح کنونی و حتی بالاتر بود. کشورهای عضو برای حمایت از قیمت نفت، تولید روزانه خود را از ٣٢,٥‌ میلیون بشکه به زیر ٣٠‌ میلیون بشکه کاهش دادند و عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده سازمان که به‌تنهایی یک‌سوم نفت اوپک را تولید می‌کند، ١.٥‌ میلیون بشکه تولید خود را کاهش داد. به یاد داشته باشیم که هم‌اکنون تولید نفت اوپک با احتساب تولید ٧٣٠‌هزار‌بشکه‌ای اندونزی که عضو جدید این سازمان است، به ٣٢.٥‌ میلیون بشکه در روز هم نمی‌رسد.

از سال ٢٠٠٨ تاکنون، تولید نفت کشورهای اوپک نه‌تنها تغییری نکرده، بلکه مقداری کاهش هم یافته است؛ اما در این میان، تولید نفت دیگر کشورها به یُمن کاهش تولید اوپک و قیمت‌های بالای نفت حدود شش‌ میلیون بشکه در روز افزایش یافته که سهم آمریکا از این رقم حدود چهار‌ میلیون بشکه است. حالا دوباره به نیمه سال ٢٠١٤ برگردیم که تولید اوپک بسیار پایین‌تر از سطح ٢٠٠٨ بود، عربستان و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس آشکارا مخالف کاهش سقف تولید سازمان بودند و ایران نیز چندان تقلایی برای متقاعدکردن هم‌قطاران خود نمی‌کرد. اما طرح موضوع کاهش تولید سقف اوپک و شکست آن در پاییز ٢٠١٤ حرکت کاهش قیمت نفت را سرعت بخشید و در نهایت در اوایل سال جاری میلادی قیمت نفت به زیر ٣٠ دلار سقوط کرد.

اما نتیجه ادامه افتِ قیمت نفت در دو سال اخیر این بود که کشورهای غیراوپک که هزینه تولید نفت آنها به‌مراتب بیشتر از ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس است، تولید خود را کاهش دهند و میزان عرضه مازاد در بازار کاهش یابد. هم‌اکنون انتظار می‌رود که تولید کشورهای غیراوپک در سال جاری ٧٠٠‌ هزار بشکه کاهش یابد؛ به‌ویژه تولید نفت آمریکا به‌شدت سقوط خواهد کرد. از طرفی، برای سال آینده روند سقوط تولید کشورهای غیراوپک ادامه خواهد یافت و انتظار می‌رود تا آخر سال ٢٠١٧ بازارهای جهانی نفت به ثبات برسند؛ یعنی توازن میان عرضه و تقاضای نفت برقرار شود.

در این میان، دوباره برخی اعضای اوپک مانند ونزوئلا که هم هزینه استخراج نفت در آن بالاتر است و هم قیمت نفت تولیدی آن پایین‌تر است، در اوایل سال جاری تلاش کرد اعضای اوپک و روسیه را قانع کند فریز نفتی انجام دهند؛ موضوعی که در اجلاس قطر در ١٧ فوریه مطرح شد و به شکست انجامید؛ اما چندان تأثیری در قیمت نفت نداشت، چراکه بازار هم‌اکنون به سمت تعادل پیش می‌رود و دوباره قیمت‌های جهانی نفت به حدود ٥٠ دلار رسیده است.

از طرفی سرمایه‌گذاری‌های جهانی در حوزه بالادستی نفت که منجر به تولید نفت خام می‌شود، در دو سال گذشته تا ٤٠ درصد کاهش یافته که به معنی افت آهنگ رشد تولید جهانی نفت در سال‌های پیش‌رو است. از سال ٢٠٠٠ تا ٢٠١٣ سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه بالادستی نفت تا دو برابر افزایش پیدا کرد و به بالای ٥٠٠‌ میلیارد دلار در سال رسید. همین سرمایه‌گذاری‌های کلان بود که تولید نفت را به‌شدت افزایش داد و بازارها با نفت مازاد مواجه شدند. در سال‌های پیش‌رو بی‌تردید ثبات بازار بیشتر خواهد بود.

از طرفی ایران به‌غیر از اینکه اکنون تولید خود را به دوران پیش از تحریم‌ها رسانده است، برای پنج سال آینده برای جذب ٨٥‌ میلیارد دلار سرمایه در بخش بالادستی نفت برنامه دارد که تولید خود را افزایش دهد. در کل، شاید افت قیمت نفت در چند سال گذشته، فرصتی استثنایی برای ایران در دوران بعد از تحریم‌ها فراهم کرد.

Follow us on Twitter @TRENDNewsAgency